Betrokkenheid op armen en hulpbehoevenden kreeg domineeszoon Pieter Dirk Dekker van huis uit mee, maar het bleef een abstracte betrokkenheid. „Ik zat op een doorsneebasisschool, kleding en schoenen werden zo nodig vervangen, we konden op vakantie… Het gebruikelijke beeld binnen gereformeerde kerken.”

In zijn middelbareschooltijd ontstond de interesse voor politiek, met name de sociale aspecten ervan. Die belangstelling verdiepte zich tijdens zijn studie theologie. „Het was voor mij een eyeopener dat bevrijdingstheologen heel andere elementen uit Bijbelteksten naar voren halen dan ik gewend was, ook ten aanzien van Gods kiezen. Dat bracht me tot het onderwerp voor mijn masterstudie en promotieonderzoek.”

Doorslaggevend was het lezen van ”De omgekeerde wereld”, door dr. Ad van der Dussen. „Hij belicht daarin Gods keuze voor mensen die wij graag voorbijlopen. Het is een slecht teken als die in onze gemeente nauwelijks te vinden zijn. Dichterbij: als God juist deze mensen kiest, waar sta ik dan?”

Door zijn boek ”De hemel te rijk”, met als ondertitel ”Een nieuwe kijk op uitverkiezing”, maakt de theoloog uit Schiedam het thema van zijn promotiestudie voor een breed publiek inzichtelijk. Als een uitnodiging tot verder gesprek. „Het is mooi als mensen het een overtuigend boek vinden, waarmee ze in hun eigen leven aan de slag gaan, maar ik ben net zo blij met gefundeerde kritiek. Daar kan ik wat mee in het vervolg van mijn onderzoek. Theologie begint voor mij daar waar de Bijbel opengaat en waar wordt gebeden en gezongen. Daarom zie ik gewone kerkgangers, die een boek als dit kunnen bespreken in Bijbelkringen, als mijn eerste publiek.”

Hoe stond u bij de start van uw onderzoek tegenover de gereformeerde verkiezingsleer?

„Vrij neutraal. De uitverkiezing was in mijn kerkelijke omgeving geen dominant thema. De Dordtse Leerregels hebben me niet gestempeld en zaten me evenmin dwars. Ze gingen pas voor me leven tijdens mijn studie aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Opvallend is dat de Bijbelteksten waarop gereformeerde theologen hun verkiezingsleer baseren grotendeels overeenkomen met die waarop bevrijdingstheologen zich beroepen. Hetzelfde geldt voor de terminologie. De invulling ervan is totaal anders. Ik ben met een open houding begonnen: welke benadering is het meest in lijn met de Bijbelse boodschap?”

En wat is de uitkomst?

„Mijn verlangen is dat we de term uitverkiezing gaan gebruiken op een manier die nauwer aansluit bij het Bijbelse spreken over Gods keuze voor de kwetsbaren. Daarin wordt de kern van het Evangelie zichtbaar. Jezus begon Zijn prediking met de tekst van Jesaja dat Hij kwam om de armen goed nieuws te brengen. Dat element missen we als we de term uitverkiezing alleen hanteren zoals gebruikelijk in de gereformeerde traditie. De zware lading die het begrip in deze traditie kreeg, kan wel helpen om het Bijbelse spreken over armoede en rijkdom in al zijn scherpte naar voren te brengen. Het gaat om kernvragen rond Gods Koninkrijk; wel en wee staan inderdaad op het spel.”

„Mijn verlangen is dat we de term uitverkiezing gaan gebruiken op een manier die nauwer aansluit bij het Bijbelse spreken over Gods keuze voor de kwetsbaren” - Pieter Dirk Dekker, theoloog

Hoe verklaart u de geringe aandacht voor dit thema binnen de gereformeerde gezindte?

„Ik denk dat meerdere factoren daarin een rol spelen. Ten eerste de geestelijke invulling van de term armoede, ook wanneer het overduidelijk om letterlijke armoede gaat. Een tweede oorzaak is de scherpe scheidslijn die wordt getrokken tussen het geestelijke, de redding van de ziel, en het aardse bestaan. Het gaat vooral over het eerste; het aardse bestaan speelt een secundaire rol. Daarnaast zijn er historische redenen, zoals de afkeer van het communisme binnen de christelijke politiek. Die bevorderde een onvoorwaardelijke omarming van het kapitalisme. In dat klimaat valt het niet mee om vanuit de theologie kritisch te spreken over bezit en rijkdom.”

U stelt dat in Gods kiezen aanzien des persoons is.

„Ja, in de gereformeerde verkiezingsleer wordt dat ontkend. Welvaartsevangelisten prediken dat de goddelijke voorkeur tot uitdrukking komt in materiële voorspoed. Daartegenover stellen bevrijdingstheologen dat God juist de armen heeft uitverkoren als voorwerp van Zijn bijzondere zorg. Heel veel Bijbelteksten ondersteunen die opvatting. Ze veronderstellen een soort aanzien des persoons. Niet zo dat armen zich op de borst kunnen slaan, maar vanuit Gods rechtvaardigheid en barmhartigheid. Hij komt op voor hen die de dupe zijn van rijke medemensen. Voor hen is het Koninkrijk, een boodschap die haaks staat op het denken van deze wereld. God kiest zo in de context van een in zonde gevallen wereld. Het leed en onrecht van armoede kan Hij als Rechter niet over Zijn kant laten gaan. In zijn keuze voor de armen openbaart Hij zich als de rechtvaardige, liefderijke God.”

Is die keuze een zaak van prioriteit of van exclusiviteit?

„Het is voor mij als welvarende christen een prettige achterdeur om het eerste te benadrukken. Maar naarmate je verder in de Bijbel komt, wordt het steeds minder vanzelfsprekend dat je als rijke toegang krijgt tot het Koninkrijk. Het oog van de naald wordt steeds nauwer. Het Evangelie is goed nieuws voor de armen en ontzettend verontrustend voor rijke christelijke westerlingen. Wat niet betekent dat er voor de rijke geen enkele hoop is. Hij kan zich ondanks het heel kleine oog van de naald bekeren. Dat heeft dan wel kostbare gevolgen voor zijn leven: zie de houding van Zacheüs na zijn bekering. Zijn rijkdom had hij te danken aan het profiteren van de kwetsbaarheid van anderen. Dat laat zich vrij eenvoudig vertalen naar onze westerse rijkdom. Juist als christenen hebben we wat recht te zetten. Zacheüs gaf veel meer weg dan de wet van hem vroeg. Daarin was hij het tegenbeeld van de rijke jongeling, voor wie alles weggeven te veel was gevraagd.”

„Naarmate je verder in de Bijbel komt, wordt het steeds minder vanzelfsprekend dat je als rijke toegang krijgt tot het Koninkrijk” - Pieter Dirk Dekker

De rechtvaardiging van de goddeloze door het geloof lijkt bij u vervangen door heil voor de arme vanwege zijn armoede.

„Niet vanwege zijn armoede, maar vanwege Gods rechtvaardigheid. Armoede is in zichzelf niet waardevol, integendeel. Geen Bijbelschrijver die dat beweert. Armoede maakt je ook niet beter dan anderen. De keuze voor de armen komt voort uit Gods liefde. Die wordt tot in de kern zichtbaar in de Uitverkorene bij uitstek: Jezus. Hij ging in alles de weg van de verdrukten. Zorg voor en omgang met de armen is dus navolging van Christus. Daarin komt ook iets openbaar van het geheimenis waaraan de klassieke uitverkiezingsleer woorden probeerde te geven.”

Is uw kijk op uitverkiezing echt nieuw, of is het de visie van iemand als Gustavo Gutiérrez?

„Ik maak dankbaar gebruik van zijn werk, maar hem en andere bevrijdingstheologen heb ik zelden kunnen betrappen op het voeren van een gesprek met de gereformeerde traditie op het vlak van de uitverkiezing. Dat doe ik wel. Daar komt bij dat mijn visie voor een gemiddelde kerkganger in een gereformeerde kerk in Nederland wel nieuwe kost is.”

„Gods keuze voor de armen wordt tot in de kern zichtbaar in de Uitverkorene bij uitstek: Jezus.” - Pieter Dirk Dekker

Welke plaats heeft de noodzaak van persoonlijk geloof nog in uw visie?

„Ook een arme heeft zich te verhouden tot het Evangelie; tot een God die zegt dat Hij in Christus redding brengt. Ik weet dat er mensen in de marge zijn die niet van Hem en Zijn geboden willen weten. Hoe God over hen oordeelt, laat ik aan Hem over. Er is meer te zeggen dan ik doe, maar in dit boek wil ik de focus richten op Zijn voorkeur voor de armen. Deze kant van het Evangelie wordt in het rijke Westen te veel veronachtzaamd.”