Een gedeeltelijke vacaturestop, het afschaffen van student-assistenten, geen externe inhuur meer. De Universiteit Twente neemt drastische maatregelen om het budget onder controle te krijgen. En ze is niet de enige.

Ook in de rest van Nederland zijn universiteiten volop aan het voorsorteren op pijnlijke maatregelen. De Technische Universiteit Eindhoven, een van de motoren achter de groei in de regio Eindhoven, verwacht dat ze ook hard wordt geraakt. „We zijn nu in kaart aan het brengen wat het voor ons betekent”, zegt bestuursvoorzitter Robert-Jan Smits. Hij heeft er wel vertrouwen in dat zijn universiteit nog kan groeien in faculteiten die van direct belang zijn voor de halfgeleiderindustrie, dankzij een speciale pot geld die de overheid daarvoor heeft gereserveerd. Maar voor alle faculteiten komen er moeilijke tijden aan, voorspelt hij. „De universiteiten zijn nerveus en onrustig.”

Gepeperde brief

Dat heeft alles te maken met de bezuinigingen op hoger onderwijs die het nieuwe kabinet heeft ingeboekt. Die raken de inkomsten van universiteiten aan alle kanten. Er wordt tegelijk gesneden in onderzoekssubsidies, in de financiering van een hervorming die onder het vorige kabinet was afgesproken, en in het aantal internationale studenten.

Eerder schreven de universiteiten al een gepeperde brief waarin ze dreigden met een rechtszaak vanwege investeringen die ze al hebben gedaan, op basis van afspraken die ze met de vorige minister maakten over hervormingen, de zogenoemde sectorplannen. Onderwijsminister Eppo Bruins ziet nog wel kans om die sectorplannen in stand te houden, en wil daarover in gesprek.

Maar als dat lukt, zal het geld elders moeten worden gehaald want er wordt sowieso bezuinigd. En dat terwijl sommige universiteiten nu al in zwaar weer zitten. In Twente, dat tot nu toe het hardste ingreep, speelt bijvoorbeeld ook de teruglopende interesse onder Nederlandse tieners in technische vakken een rol, iets waar het nieuwe kabinet weinig aan kan doen. Maar met de aangekondigde maatregelen daarbovenop ontstaat wat woordvoerder Laurens van der Velde een ‘perfect storm’ noemt.

Het beperken van buitenlandse studenten is daarbij voor hen het grootste probleem. Het kabinet zegt een uitzondering te willen voor tekortberoepen, waarvan deze technische universiteit er heel wat onderwijst. Maar het is de vraag of buitenlandse studenten zo op maat te bestellen zijn. De hele discussie over internationalisering remt nu al de instroom van buitenlands talent, zien ze in Twente. „En die hebben we in sommige gevallen nodig om opleidingen goedgevuld te krijgen.”

„Voer je de bezuinigingen door zoals ze worden aangekondigd, dan kom je er niet meer met de kaasschaaf” - Jouke de Vries, college van bestuur Rijksuniversiteit Groningen

Twente verwacht inmiddels een duidelijke krimp in de aantallen studenten, en dus ook in de studentgebonden financiering die daarbij hoort. Op een kleinschalige universiteit als deze staan er dan algauw opleidingen op de tocht. Woordvoerder Van der Velde sluit dat niet uit: „We gaan de discussie voeren of we strikter moeten kijken naar minimumaantallen studenten voor opleidingen”, zegt Van der Velde.

Het is frappant dat een technische universiteit als eerste de pijn voelt, terwijl er juist brede overeenstemming lijkt dat die sector bij uitstek moet worden ontzien. Maar over de hele linie zijn er grote zorgen in de academische wereld over de forse ingrepen, zo kort nadat uitgaand minister Dijkgraaf hen „rust en ruimte beloofde”.

Kaasschaaf

Jouke de Vries, voorzitter van het college van bestuur van de Rijksuniversiteit Groningen, noemt de voorgenomen bezuinigingen „dramatisch voor de hoger onderwijssector”. Als je de ingeboekte bezuinigingen afzet tegen het totale budget van veertien universiteiten, rekent De Vries voor, dan kun je er bij wijze van spreken eentje sluiten. „Deze metafoor is om duidelijk te maken hoe omvangrijk de bezuiniging is. Voer je dit door zoals het nu wordt aangekondigd, dan kom je er niet meer met de kaasschaaf, denk ik.”

Ook Smits van de Technische Universiteit Eindhoven voorziet grote gevolgen op langere termijn. „Kennis is de enige grondstof die we nog hebben in dit land. Onvoorstelbaar jammer hoe we daar nu mee omgaan. Dat zal ons vroeg of laat gaan opbreken.”