Eerst even de term: wat is een zero-emissiezone? ”Zero” is het Engelse woord voor ”nul”. Emissie betekent hier: uitstoot van schadelijke stoffen. Dus het gaat om een bepaald gebied waar geen schadelijke stoffen mogen worden uitgestoten.

In Gouda wordt dat de oude binnenstad, gelegen tussen de Hollandsche IJssel en de voormalige grachten: de Turfsingel, de Kattensingel, de Blekersingel en de Fluwelensingel. Hier mogen op termijn alleen nog emissievrije bestel- en vrachtauto’s komen. Dan heb je het over wagens die rijden op stroom of waterstof.

Voor personenauto’s die rijden op fossiele brandstoffen zoals diesel en benzine geldt de maatregel niet. In Amsterdam, Arnhem, Den Haag en Utrecht is er op dit moment wel een verbod voor oudere dieselpersonenauto’s in de zogeheten milieuzones.

Waarom zijn zulke zones er? De Goudse wethouder Michel Klijmij-van der Laan (GroenLinks) wil vooral de uitstoot van CO₂ en fijnstof verminderen in de binnenstad. „Heel veel bedrijfswagens rijden op diesel. In de uitlaatgassen zit onder andere fijnstof. Vooral in stedelijke gebieden lijden steeds meer kinderen aan longziekten zoals astma. Die patiënten hebben last van dat fijnstof, vooral in de smalle straatjes van het centrum. Ook voor het milieu is het beter als we die schadelijke stoffen verminderen.”

In 2021 besloot Gouda om per 1 januari 2025 te beginnen met het gefaseerd invoeren van zo’n zero-emissiezone. Elk jaar worden de regels iets strenger. Volgens wethouder Klijmij is daar begrip voor bij veel ondernemers. „Een winkeleigenaar vindt het ook niet fijn als vlak voor zijn winkel een diesel staat te ronken.”

Zware dobber

„Zeker als beginnend ondernemer is het kopen van zo’n dure, elektrische bedrijfswagen een zware dobber” - Furkan Candan, eigenaar Goudse Raamdecoratie

Furkan Candan, eigenaar van Goudse Raamdecoratie, is niet blij met de zero-emissiezone. „Veel ondernemers hebben het al lastig zat. Zeker als je net begint met een zaak en nu verplicht een dure, elektrische bedrijfswagen moet kopen, is dat een zware dobber.”

Zelf rijdt Candan in een Mercedes Vito uit 2011. Daarmee mag hij nog tot 1 januari 2027 bij zijn winkel aan de Korte Tiendeweg komen. „Vanaf die tijd wil ik onze artikelen vanuit een magazijn buiten de binnenstad gaan leveren, zodat ik niet zo vaak meer met de bus de binnenstad in hoef.”

Hoe hij dan nieuwe materialen in zijn winkel krijgt, weet Candan nog niet. „Misschien wel met zo’n nieuwe Chinese elektrische SUV, daar past volgens mij ook best wel wat in.”

In de reformatorische kring bekende winkels als boekhandel Smit en hoedenwinkel ’t Matelootje hebben minder problemen met de maatregel. Zij worden bevoorraad door pakketdiensten zoals PostNL, DHL Parcel en DPD. Deze grote bedrijven rijden nu al rond in elektrische bestelwagens en vrachtwagens en willen dat alleen nog maar uitbreiden.

Volgens wethouder Klijmij hebben in de afgelopen drie jaar veel ondernemers zich kunnen voorbereiden op de komst van de maatregel. „Zij hebben bijvoorbeeld een voertuig gekocht met een Euro 6-motor, dat zijn de meest milieuvriendelijke modellen. Bij wijze van overgangsregeling kunnen zij met deze voertuigen nog tot 1 januari 2028 de binnenstad in”, aldus de wethouder, met onder andere duurzaamheid, stedelijk beheer en mobiliteit in zijn pakket.

Keuze

Uitstel van executie, vindt marktkoopman Peter van Limbeek deze aanschaf. „Inderdaad, tot 2028 kun je de binnenstad nog binnenkomen. Maar dan is het ook echt afgelopen en staan we voor de keuze: of vertrekken van de Goudse markt of zo’n dure elektrische vrachtwagen kopen.” Van Limbeek is „absoluut” niet tegen verduurzaming, maar vindt dat de invoering van de zero-emissiezone in Gouda te snel gaat.

Het grootste probleem is dat elektrische vrachtwagens op dit moment nog veel te duur zijn. Van Limbeek: „Zo’n 340.000 euro zou ik ervoor moeten neertellen. Dat kan ik simpelweg niet betalen.”

„ We zijn niet tegen zero emissie, maar die moet wel op een haalbare en betaalbare manier worden bereikt” - Harold Hooglander, SGP-raadslid in Gouda

Een enquête onder marktkooplui heeft volgens Van Limbeek uitgewezen dat velen binnen enkele jaren zullen vertrekken van de Goudse warenmarkt in het centrum. „Van de donderdagmarkt blijft een kwart van de ondernemers over en van de zaterdagmarkt de helft. De rest stopt ermee of gaat naar een andere plaats in de buurt waar nog geen zero-emissiezone komt. Voor de economie van de Goudse binnenstad is dat dramatisch.  Winkels en marktkramen versterken elkaar. Dat effect wordt minder als de maatregel doorgaat.”

Ook Harold Hooglander, raadslid voor de SGP in Gouda, maakt zich grote zorgen over de toekomst van de Goudse warenmarkt. „Als SGP zijn we niet tegen zero emissie, maar die moet wel op een haalbare en betaalbare manier worden bereikt.”

Naast de hoge prijs van elektrische vrachtwagens noemt Hooglander ook technische barrières: „Er bestaan nog nauwelijks elektrische vrachtwagens die een lading van 8,5 ton kunnen trekken. Daar komt bij dat er nog geen laadvoorzieningen zijn op de Markt.”

De SGP en Van Limbeek pleiten voor een generieke ontheffing voor de ambulante handel tot en met 2030. Hooglander: „Van de 29 gemeenten die op termijn een zero-emissiezone willen instellen, hebben er inmiddels al 9 zo’n ontheffing verleend.” Een motie die de SGP daarvoor indiende, heeft het woensdagavond niet gehaald. Een D66-motie om marktkooplui een jaar uitstel te geven haalde het wel.

Van Limbeek: „Ik hoop en verwacht dat over vijf jaar elektrische vrachtwagens in prijs zijn gedaald én dat er dan ook tweedehands exemplaren te koop zullen zijn. Mogelijk is het dan allemaal wat betaalbaarder. Een stip op de horizon vind ik prima, maar nu ligt die stip gewoon veel te dichtbij.”

Wethouder Klijmij snapt alle bezwaren en geeft aan ook in gesprek te zijn met raadsleden en ondernemers. „We hebben een scala aan ontheffingen klaarliggen. Bijvoorbeeld als er nog geen elektrisch voertuig is dat een zware verkoopkar kan trekken. Of als je aantoonbaar een elektrisch voertuig niet kunt betalen. Een speciaal aangestelde logistiek makelaar helpt ondernemers bij het aanvragen van zo’n ontheffing.”

„Soms is de aanschaf van een elektrisch voertuig door alle subsidies zelfs nog goedkoper dan die van een dieselbus” - Michel Klijmij-van der Laan, wethouder in Gouda

Een generieke ontheffing, zoals de SGP wil, ziet de GroenLinks-wethouder niet zitten. „Er moet wel een prikkel zijn voor degenen die het kunnen betalen om een elektrische bedrijfswagen te kopen. Anders ontstaat er ook nooit een tweedehands markt in zulke elektrische voertuigen.”

De wethouder denkt dat de angst voor de elektrificering van het wagenpark bij veel ondernemers ook deels koudwatervrees is. „Onbekend maakt onbemind. In sommige gevallen is de aanschaf van een elektrisch voertuig door alle subsidies zelfs nog goedkoper dan die van een dieselbus.”

De gemeente Gouda zal er volgens Klijmij in ieder geval alles aan doen om de zero-emissiezone te realiseren. „We hebben 2 miljoen euro vrijgespeeld om ondersteunende investeringen te doen. Denk aan meer laadpalen op de Markt.”

Van Limbeek: „Van die 2 miljoen is 75 procent al uitgegeven. Daarnaast kost een elektrische laadpaal 80.000 euro, dus het resterende potje van 500.000 euro zal snel op zijn.”

Steden zoals Amsterdam kennen een verzamelpunt, een zogeheten CityHub, aan de rand van de stad. Goederen die bestemd zijn voor de binnenstad kunnen daar worden gebracht en vervolgens bezorgd door voertuigen die rijden op waterstof of volledig elektrisch zijn aangedreven. Ook Gouda verkent die mogelijkheid, maar wethouder Klijmij kan daar nog niets over zeggen, omdat er nog onderhandelingen lopen.

Het nieuwe kabinet wil de invoering van zero-emissiezones uitstellen. Daarop besloten de colleges van Ede en Apeldoorn de invoering tot 2030 uit te stellen. Dat leidde tot boze reacties van organisaties zoals de ANWB, de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG) en Transport en Logistiek Nederland (TLN). Ook de Goudse wethouder heeft er moeite mee. „Je moet als overheid betrouwbaar zijn. Dit besluit is in 2021 genomen. Ondernemers hebben zich hierop voorbereid en hebben geïnvesteerd. Als je vlak voor het einde van de voorbereidingsperiode de spelregels gaat veranderen, hoe betrouwbaar ben je dan als overheid nog?”