Rutte vindt het „onwerkelijk” en wordt er „weemoedig” van dat hij dinsdag na bijna veertien jaar stopt als minister-president. Hij wenst zijn opvolger Dick Schoof „alle succes toe”.

De politicus zegt dat de gesprekken met gedupeerde Groningers en slachtoffers van de toeslagenaffaire hem altijd bij zullen blijven. „En ik verzeker u, zoveel onrecht en verdriet kruipen onder je huid.” Rutte vindt het „diep frustrerend dat het niet sneller gaat” om hun problemen op te lossen en hoopt dat dit zo snel mogelijk gebeurt.

De langstzittende premier in de Nederlandse geschiedenis denkt de laatste tijd veel terug aan de „ernstige economische crisis” in zijn beginjaren. Hij vindt het een „klein wonder hoe snel we uit dat diepe dal zijn geklommen”. Dat ging gepaard met „de meest ingrijpende hervormingen en bezuinigingen ooit”.

Maar de ramp met vlucht MH17 boven Oekraïne in 2014 noemt hij „misschien wel de meest ingrijpende en meest emotionele gebeurtenis uit mijn hele premierschap”. Rutte raakte „meer nog dan daarvoor” overtuigd van de noodzaak om samen te werken in internationale verbanden als de Europese Unie en de NAVO. Hij wordt in oktober de hoogste baas van het laatstgenoemde militaire bondgenootschap.

In de beginjaren van zijn premierschap laakten critici zijn in hun ogen laconieke houding richting de Europese Unie. Maar in de loop van de tijd toonde hij hier meer interesse in.

Tot de momenten die hem het meest bijblijven behoren ook de excuses die hij in 2020 aanbod voor het handelen van de Nederlandse regering tijdens de Holocaust en in 2022 voor het slavernijverleden. „Dat zijn momenten waarop je als minister-president heel direct verbinding kunt leggen door erkenning te geven.”

De coronapandemie heeft ook veel indruk gemaakt op de premier. „Onvermijdelijk heb ik, hebben we als kabinet, in de aanpak steken laten vallen”, aldus Rutte, die zegt dat het bijna niet anders kon. Tegelijk is toen veel „goeds en moois” gebeurd volgens de politicus, zoals de „ongekende prestatie” van zorgmedewerkers.

Rutte herhaalt zijn gevleugelde uitspraak dat hij Nederland een „gaaf” land vindt. „Ik geef toe, ik heb dat misschien één of twee keer te vaak gezegd. Maar dat komt omdat ik het meen, uit de grond van mijn hart.”

De politicus vond het een „eer om jullie minister-president te mogen zijn”, besluit hij zijn toespraak. „Dank. Dank. Dank.”