Ruim een half uur nadat de stembussen sloten, had Nederland nog geen definitieve winnaar van de Europese verkiezingen, maar wel een definitieve exitpoll. Die toont een gemengd beeld.
Vlammen. Weer met afstand de grootste worden. Niet alleen in Nederland, maar ook in Europa luidruchtig uitdragen dat het tijd is voor een nieuwe, rechtse koers. Wie vooraf bij het Wilderskamp zou hebben geïnformeerd naar de streefdoelen voor deze Europese verkiezingen zou waarschijnlijk antwoorden met een dergelijke strekking te horen hebben gekregen.
Een verwijzing naar de peilingen zou daar vast niet bij hebben ontbroken: daarin ging Wilders lange tijd aan kop.
Na de definitieve exitpoll was Wilders nog altijd goed geluimd, maar in die belangrijke peiling moet hij GL-PvdA toch voor laten gaan. De linkse lijstcombinatie eindigt daarin op acht zetels. Dat is één zetel minder dan vijf jaar geleden, bij de Europese verkiezingen van 2019. Maar ook eentje meer dan de PVV donderdag scoorde in de exitpoll.
Niettemin heeft de PVV-leider genoeg reden om content te zijn. Als de PVV inderdaad zeven zetels binnenhaalt, is dat het hoogste aantal dat de partij ooit in Europa heeft gehad. Voorlopig blijven zijn kiezers Wilders trouw; ook nu hij een aantal van zijn kroonjuwelen, zoals bijvoorbeeld het moskee- en Koranverbod, in de ijskast heeft gelegd.
Opzienbarend blijft het intussen wel: zeven zetels binnenhalen met een bij elkaar geraapte lijst. Aangevoerd door een lijsttrekker van wie buiten Almelo vrijwel niemand had gehoord, en die in de PVV-campagne nauwelijks zichtbaar was. Nou ja, de PVV-campagne? Wilders postte af en toe een bericht op X en liet zich één keer in levenden lijve zien vlak bij de Haagse markt. Lijsttrekker Sebastiaan Stöteler debiteerde woensdagavond in het NOS-slotdebat wat ingestudeerde oneliners en dat was het dan.
Dat het beeld toch gemengd was, hoewel de PVV de grootste zetelwinst boekte, komt niet alleen doordat GL-PvdA met de score van 8 zetels in de exitpoll ook goede zaken lijkt te hebben gedaan. Minstens zo belangrijk is ook de totaalblik van deze peiling. Anders dan verwacht wijst die namelijk niet op een uitslag die veel eurosceptischer is dan die van 2019.
Ga maar na. Allereerst wisten FVD en JA21, anders dan de PVV, volgens de exitpolls geen zetels te halen. Vooral voor FVD, dat in 2019 met vier zetels het Europees Parlement binnen denderde, is dat een harde klap. Verder deden behalve GL-PvdA ook de pro-Europese partijen D66 (van twee naar drie) en Volt (van nul naar één) het goed en was de schade van VVD (van vijf naar vier) en CDA (van vier naar drie), die wat Europa betreft een middenkoers varen, beperkt.
Kiezersrevolte
Vanwege het gemengde beeld bleven stevige typeringen donderdagavond uit. De meest uitgesproken reactie kwam van D66-lijsttrekker Gerben-Jan Gerbrandy: de liberale kiezer strafte VVD en NSC af vanwege hun samenwerking met „de extreem-rechtse” PVV. Dat is te kort door de bocht, want daarvoor zijn meerdere redenen aan te voeren.
Wel zal in Brussel met enige opluchting zijn geconstateerd dat Nederland, dat als eerste naar de stembus mocht, de rest van Europa in elk geval niet is voorgegaan als land dat de EU met een kiezersrevolte wilde afstraffen voor het gevoerde asiel- en klimaatbeleid.
Of Nederland alsnog trendsetter is, maar dan met deze meer gematigde uitkomst, wordt pas op zondagavond duidelijk als al de 27 EU-landen naar de stembus zijn geweest.
