Op verzoek van de Tweede Kamer heeft het CPB het hoofdlijnenakkoord doorgerekend. Voorafgaand aan het formatiedebat ontving de Kamer de analyse van de rekenmeesters.

In een notendop: de koopkracht van een doorsnee huishouden wordt de komende jaren met 0,2 procentpunt opgeplust door het akkoord. Ook gaat de economie ietsje harder groeien, neemt de werkloosheid af en daalt het percentage mensen en kinderen in armoede.

PVV-leider Wilders toonde zich dan ook optimistisch. „Alles gaat beter met Nederland, dankzij dit kabinet wat er nog gaat komen. Ik ben daar heel blij om”, zei Wilders.

Het hoofdlijnenakkoord zorgt er verder voor dat de uitgangspositie van de overheidsfinanciën licht verbetert. Het begrotingstekort dat in de boeken stond voor 2028 is teruggedrongen naar beneden de drieprocentsnorm. Voor 2026 voldoet Nederland nog niet aan de Europese begrotingsnorm.

„We kunnen best een keer stevig naar Europa gaan en zeggen: we hebben meer dan ons steentje bijgedragen” - Geert Wilders, Tweede Kamerlid PVV

Ondanks de verbeterinspanningen koerst de nieuwe coalitie nog altijd dicht langs de vangrail. Bij tegenvallers van enige omvang zullen er maatregelen nodig zijn om het maximaal toegestane begrotingstekort niet te overschrijden.

PVV, VVD, NSC en BBB geven geen gehoor aan het advies van de studiegroep begrotingsruimte. Topambtenaren adviseerden voorafgaand aan de verkiezingen om voor 17 miljard euro te bezuinigen of de belastingen te verhogen. Daarmee wordt op lange termijn een antwoord geboden op de gevolgen van de vergrijzing voor de zorg en sociale zekerheid. Ook zou daarmee een veiliger buffer ontstaan ten opzichte van de Europese begrotingsregels.

Oneens

Over een aantal maatregelen zijn het CPB en de nieuwe coalitie het oneens. Het planbureau acht het onhaalbaar om 1,6 miljard euro te besparen op de Nederlandse bijdrage aan de EU-begroting. Volgens het instituut kan Nederland hooguit 500 miljoen euro besparen.

In het hoofdlijnenakkoord zetten PVV, VVD, NSC en BBB in op een lagere afdracht aan Brussel. De onderhandelingen over de volgende EU-begroting starten medio 2025. Het is dan aan de nieuwe kabinetsploeg om voor elkaar te boksen dat Nederland 1,6 miljard euro minder hoeft te betalen.

Gewapend met het CPB-rapport hield D66-fractievoorzitter Jetten PVV-leider Wilders de vraag voor: Wat als dit niet lukt? Ook voor GL/PvdA-leider Timmermans is het „glashelder” dat het „volstrekt onrealistisch” is om deze besparing in Brussel af te dwingen.

Wilders denkt daar anders over. „Het kan wel. We kunnen best een keer stevig naar Europa gaan en zeggen: jongens, als een van de grootste nettobetalers in de Europese Unie hebben we echt wel meer dan ons steentje bijgedragen. Nu er een frisse politieke wind waait in Nederland, willen we graag dat dit bedrag er komt, want dat hebben we nodig. Ik ga ervan uit dat dat lukt”, zei de PVV-leider.

Op de ”wat-als”-vraag wilde Wilders verder niet ingaan. Toch zijn er in het hoofdlijnenakkoord voorzorgsmaatregelen genomen. Mocht de besparing op lagere EU-afdrachten niet doorgaan dan treedt een ”noodremprocedure” in werking. Die houdt in dat iedere minister naar draagkracht op zijn begroting bezuinigt. De zorgminister zal bijvoorbeeld enkele honderden miljoen moeten besparen. Zo ver is het echter op dit moment nog niet.