Navalny overleed vrijdag in een strafkamp in het noorden van Rusland, waar hij een gevangenisstraf van ruim dertig jaar uitzat. Over de doodsoorzaak is officieel nog niets bekend, maar zijn aanhangers zijn ervan overtuigd dat de Russische oppositieleider is vermoord – al dan niet op een langzame en geraffineerde manier.

Wereldwijd is Navalny de afgelopen dagen herdacht. Ook in zijn eigen vaderland. De reactie van de Russische autoriteiten is tekenend voor de manier waarop Moskou met critici van het bewind omgaat. Russische rechtbanken hebben honderden mensen, die waren aangehouden bij herdenkingsbijeenkomsten voor Navalny, veroordeeld tot korte celstraffen.

Alleen al in Sint-Petersburg werden 154 mensen opgepakt. Zij kregen straffen van maximaal veertien dagen voor het overtreden van de antiprotestwetten. Mensenrechtenorganisaties en onafhankelijke media maakten melding van soortgelijke straffen in 31 andere steden in Rusland.

Arrestatiegolf

Het was de grootste arrestatiegolf bij politieke gebeurtenissen in Rusland sinds september 2022. Toen werden meer dan 1300 activisten opgepakt bij demonstraties tegen de mobilisatie van reservisten voor de oorlog in Oekraïne.

Het optreden tegen deelnemers aan herdenkingsbijeenkomsten is echter nog niets vergeleken bij de manier waarop de echte kopstukken van de Russische oppositie worden aangepakt. Kremlincritici verdwenen de afgelopen jaren achter de tralies, stierven onder verdachte omstandigheden of moesten een veilig heenkomen in het buitenland zoeken. En zelfs daar zijn ze niet van de lange arm van de Russische veiligheidsdienst gevrijwaard.

Daarom moeten degenen die zich momenteel nog in Rusland zelf op kritische wijze over de regering uitlaten, terdege op hun tellen passen.

Statuur

Ook voor politieke ambities van oppositieleden is weinig ruimte. Dat bleek onlangs nog, toen Boris Nadezjdin zich kandidaat wilde stellen voor de Russische presidentsverkiezingen die volgende maand worden gehouden. De kiescommissie wees hem af omdat er „een probleem” was met de handtekeningen die hij had verzameld om zijn kandidatuur mogelijk te maken.

Hoe dan ook heeft niemand in Rusland momenteel de statuur om Navalny als boegbeeld van de oppositie op te volgen. Een herhaling van de massale protesten die hij ooit wist te organiseren, lijkt zeer onwaarschijnlijk. Zeker als president Vladimir Poetin na de verkiezingen van maart aan zijn volgende ambtstermijn begint.