„Timmermans kon niet op tegen framing Wilders”
Bestaanszekerheid. Het leek vooraf hét centrale thema te worden van de Tweede Kamerverkiezingen. Afgaande op de verkiezingsprogramma’s waren linkse partijen zoals GL-PvdA en SP er helemaal klaar voor om over dit onderwerp de strijd aan te gaan met rechts. Zo kwam GL-PvdA als geen ander met voorstellen die de koopkracht van de minima flink lieten stijgen. Ook de SP liet zich niet onbetuigd.
Het liep allemaal anders. PVV-leider Wilders, die campagne voerde met de slogan ”Nederland weer op 1!”, ging er op 22 november met de winst vandoor. Voor GL-PvdA resteerde ondanks een fraaie winst van acht zetels niet meer dan een tweede plek.
Speelde het optreden van GL-PvdA-lijsttrekker Frans Timmermans tijdens de campagne hierbij een rol? „Deels wel”, vermoedt politicoloog dr. Peter van der Heiden, verbonden aan Radboud Universiteit Nijmegen. „Ik ken Timmermans als een bevlogen politicus die af en toe boos wordt en zijn emoties laat zien. Dit keer kwamen die er pas uit na de verkiezingen. Pas toen hij het podium opkwam om commentaar te leveren op de uitslag zagen we een bevlogen man.”
Formeren
In de campagne sloeg Timmermans al volop aan het formeren, blikt Van der Heiden terug. „Hij tastte vooral af in hoeverre Omtzigt bereid was om na de verkiezingen met GL-PvdA in zee te gaan. Op het laatst werd dat bijna stuitend, omdat het al snel duidelijk werd dat Omtzigts liefde daar niet lag. Vanaf dat moment kreeg Timmermans’ campagne trekjes van een amechtige liefdesverklaring. Ik vind jou leuk, vind je mij alsjeblieft ook leuk. Maar dat sloeg niet aan.”
Achteraf had Timmermans de verschillen tussen GL-PvdA en NSC, ook op het gebied van bestaanszekerheid, moeten uitvergroten, denkt Van der Heiden. „Ik denk dat hij dan een sterker verhaal zou hebben gehad. Zijn programma zag er op dat punt goed uit, zo bleek uit de doorrekening door het CPB.”
Of dát het verschil had gemaakt, is echter niet met zekerheid te zeggen, voegt de wetenschapper er meteen aan toe. „Campagnes draaien steeds meer om de passie, de retoriek. Wilders had één punt dat als een vast refrein in zijn verhaal terugkeerde: we stoppen met asiel en het geld dat we daar nu nog aan spenderen, gaat naar de gewone man. Hoe flinterdun dat ook is, kun je daar nog tegenop met een onderbouwd verhaal, vol cijfertjes over koopkrachteffecten? Ik ben daar bepaald niet zeker van.”
Framing
Of de kansen van links zullen keren als een coalitie met daarin de PVV straks maar weinig weet uit te richten, is voor Van der Heiden nog maar de vraag. „Dan kom ik weer uit bij dat punt van framing. Ik voorzie dat Wilders veel van zijn beloften over asiel niet zal kunnen waarmaken, omdat grote delen van het huidige beleid gebaseerd zijn op verdragen waarbij Nederland partner is. Maar stel dat hij straks met lege handen staat, wat is dan zijn uitleg naar de kiezers? „Ik vrees dat een groot deel van zijn achterban het zal geloven als hij zegt: We hadden het als PVV bijna voor het land geregeld, maar NSC en VVD kregen slappe knieën en al voor de formatie moest ik de meest vergaande punten alweer inslikken. Al de linkse kiezers die al vanaf de periode-Kok en paars teleurgesteld zijn vertrokken bij de PvdA en inmiddels zijn beland bij Wilders, wint Timmermans niet zomaar terug.”
