Het COC is een Nederlandse belangenorganisatie van homoseksuelen, lesbiennes, biseksuelen, transgenders en mensen met een intersekseconditie (lhbti). De club werd opgericht in 1946 en is de oudste homobelangenorganisatie ter wereld. In 1949 werd gekozen voor de naam COC: Cultuur- en Ontspanningscentrum. Een verhullende naam omdat homoseksualiteit toen nauwelijks werd geaccepteerd. In 1964 wijzigde de naam in Nederlandse Vereniging voor Homofielen COC. De belangenorganisatie telt ongeveer 8.000 leden.

Het COC is de motor achter tal van wetswijzigingen. Mede door toedoen van het COC stelde Nederland het huwelijk open voor paren van gelijk geslacht, verdween de gewetensbezwaarde trouwambtenaar en schrapte de wetgever de uitzonderingspositie voor het bijzonder onderwijs uit de Algemene wet gelijke behandeling.

Stembusakkoord

Al vier keer komt voorafgaand aan Tweede Kamerverkiezingen op initiatief van het COC een regenboogstembusakkoord tot stand. Daarin staan voorstellen om de emancipatie van lhbti’ers te bevorderen. Voor de verkiezingen krijgen partijen de gelegenheid het akkoord te ondertekenen. Het voorlaatste akkoord werd op 13 maart 2021 getekend door Mark Rutte (VVD), Wopke Hoekstra (CDA), Sigrid Kaag (D66), Jesse Klaver (GroenLinks), Lilian Marijnissen (SP), Kirsten van den Hul (PvdA), Esther Ouwehand (PvdD) en Liane den Haan (50PLUS).

De lijsttrekkers beloven onder meer te zullen zorgen voor tal van concrete maatregelen tegen discriminerend geweld en voor lhbti-acceptatie op school. Ook beloven ze een wettelijk transitieverlof voor transgenderpersonen, verankering van lhbti-rechten in de Grondwet, een verbod op homogenezing en een verbod op niet-vrijwillige en niet medisch noodzakelijke behandelingen van intersekse kinderen. Ook moet er een meer meerouderschapswet komen voor gezinnen met drie of vier ouders. Het CDA heeft een voorbehoud gemaakt bij de passages over acceptatieplicht voor scholen en het meerouderschap. In de laatste regeerakkoorden staat steeds dat de regeringsfracties de actiepunten uit het regenboogakkoord gaat uitvoeren.

Voorafgaand aan de Tweede Kamerverkiezingen van 22 november dit jaar heeft het COC opnieuw een regenboogstembusakkoord opgesteld. In de grote lijnen staat daarin hetzelfde in als in het akkoord uit 2021. Maar er is wel een belangrijk verschil: de partijen die dit keer ondertekenden, hebben geen meerderheid in de Tweede Kamer. In 2021 ondertekenden PVV, ChristenUnie, SGP, DENK en FVD niet. Dit jaar bleek dat ook NSC van Omtzigt en de BBB van Van der Plas hun handtekening niet onder dit akkoord zetten. Omdat de PVV een forse zetelwinst boekte, is er dit keer geen Kamermeerderheid voor het regenboogstembusakkoord. De fracties die niet ondertekenden, hebben samen 77 zetels.

Hoe gaat het COC in de praktijk te werk? De belangenorganisatie richt zich vooral op de overheid en het maatschappelijk middenveld. Gemiddeld gaat er om de dag een brief uit naar de Tweede Kamer, de regering of een organisatie of wordt op een andere manier een onderwerp geagendeerd.

Het COC heeft een Landelijke Werkgroep Politiek (LWP). Die komt maandelijks bijeen en ondersteunt leden van politieke partijen om lhbti-kwesties in hun eigen partij te agenderen. Naast de linkse partijen zitten in de landelijke werkgroep ook VVD- en CDA-leden. Elk halfjaar zit het COC met een aantal andere belangenbehartigers aan tafel bij de minister die emancipatiezaken in zijn of haar pakket heeft. Momenteel is dat minister Dijkgraaf (D66).

De afgelopen jaren zette het COC zich onder meer in voor het vastleggen van lhbti-rechten in artikel 1 van de Grondwet, het schrappen van de geslachtsregistratie op de identiteitskaart en aanscherping van de burgerschapsvorming op scholen. Deze onderwerpen zijn ook daadwerkelijk in wetten vastgelegd, dankzij de steun van progressieve en liberale partijen.

Het COC zoekt ook publiciteit. Volgens het jaarverslag van de organisatie leidde dat in 2022 „zeker tot 1700 media-items.” Verder is het COC ook internationaal actief. De belangenclub heeft als enige lhbti-organisatie een speciale raadgevende status bij de Verenigde Naties.

Geldschieters

De organisatie is een van de 25 strategische partners van de minister voor ontwikkelingssamenwerking en buitenlandse handel. In 2022 werkte het COC in 35 landen met meer dan 220 lokale lhbti-organisaties of initiatiefgroepen in het buitenland. COC werkt ook samen met Nederlandse ambassades, diplomatieke missies en EU-delegaties en hebben hen getraind en geïnformeerd op het terrein van de lhbti-rechten.

COC Nederland krijgt het meeste geld voor zijn activiteiten van de overheid. Daardoor is de belangenorganisatie voor bijna 95 procent afhankelijk van overheidsfinanciering. De grootste geldschieters zijn het ministerie van Buitenlandse Zaken en het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. In 2023 ontvangt het COC ruim 10,5 miljoen euro subsidie van overheden, naar verwachting 380.000 euro van bedrijven en stichtingen en 80.000 euro van particulieren. In 2020 waren die bedragen respectievelijk ruim 8,6 miljoen euro, 45.000 euro en 90.000 euro.

Het COC zetelt in een pand op de Herengracht in Amsterdam en betaalde daarvoor in 2022 aan huur bijna 120.000 euro, inclusief servicekosten en energielasten. In 2022 boekte de organisatie een positief resultaat van ruim 360.000 euro.

Als de organisatie zou moeten bestaan van de giften van particulieren en bedrijven, zou het COC tussen de vijf en tien mensen in dienst kunnen hebben. Met de overheidssubsidie zijn er dat nu 34 fte’s. De afgelopen jaren is het COC er niet in geslaagd om eigen fondsenwerving op te zetten. Dat was wel de bedoeling.

Het ziekteverzuim bij de belangenclub ligt relatief hoog. Vorig jaar was dat 8,6 procent en het jaar daarvoor rond de 10 procent. Landelijk lag het ziektepercentage in 2022 op 5,7 procent.

> rd.nl/emancipatie

Een achtdelige serie over de reikwijdte en impact van het emancipatiebeleid. Donderdag deel 7.