De overwinning van Wilders tijdens de Tweede Kamerverkiezingen van woensdag is veel groter dan opiniepeilers voorspelden. De zeiden eerder deze week dat er een strijd gaande was tussen VVD, GroenLinks-PvdA en PVV wie de grootste zou worden. Maar bij telling bleek dat Wilders zijn concurrenten ver achter zich laat. De PVV krijgt er 20 zetels bij en groeit naar 37. GroenLinks-PvdA en VVD eindigen op ruime afstand met respectievelijk 25 en 24 zetels.

De coalitiepartijen krijgen flinke opdoffers. De VVD verliest 10 zetels, D66 15, CDA 10 en de ChristenUnie 2. De SGP behoudt haar drie zetels. In stemmenaantal overtreft de SGP voor het eerst de ChristenUnie.

Nederland staat een lastige formatie te wachten. Een centrumrechtse coalitie van PVV, VVD, NSC –die in een keer 20 zetels krijgt– en BBB heeft een meerderheid van 88 zetels. Echter, VVD en NSC hebben in de campagne laten weten dat ze liever niet met de PVV in zee gaan.

Wilders daarentegen liet in de laatste dagen van de campagne –en ook woensdag in zijn overwinningsspeech– weten dat hij er voor alle Nederlanders wil zijn. Ook zal hij niet met maatregelen komen die tegen de Grondwet ingaan. Maar of dat voldoende is om VVD en NSC over de streep te trekken om onderhandelingen met de PVV te starten, moet nog blijken.

Vrijdag zullen de nieuwe fractievoorzitters met een voorstel komen voor een verkenner. Die moet onderzoeken welke partijen bereid zijn om onderhandelingen met elkaar te voeren.

Als er onderhandelingen gaan starten tussen PVV, VVD en NSC, is de kans groot dat ook de BBB daarbij wordt betrokken. De partij van Caroline van der Plas is niet nodig voor een meerderheid in de Tweede Kamer, maar heeft in de Eerste Kamer wel 16 van de 75 zetels. Desondanks hebben de vier mogelijke coalitiepartners in de Senaat geen meerderheid. NSC van Omtzigt heeft namelijk geen zetels in de Eerste Kamer. PVV, VVD en BBB bezetten er samen 30 zetels. Dat zijn er 8 te weinig voor de meerderheid.

Minderheidskabinet

Het kan ook zo zijn dat de PVV uiteindelijk niet in de regering komt. Het is wel gebruikelijk dat de grootste partij de premier levert, maar dat is niet altijd het geval. De laatste keer dat dat in Nederland níet gebeurde, was 1977. Toen werd de PvdA de grootste, maar gingen CDA en VVD met elkaar regeren.

Als de PVV aan de kant wordt geschoven, kunnen VVD en NSC een coalitie vormen met GroenLinks-PvdA, aangevuld met D66. Die partijen hebben samen een nipte meerderheid van 78 zetels. Ook andere combinaties zijn mogelijk, maar die liggen nu niet voor de hand.

Ook een minderheidskabinet zou kunnen, maar daar bestaat in politiek Den Haag weinig enthousiasme voor; een dergelijk kabinet mist vaak de nodige slagkracht.