Het verbeteren van de kwaliteit van het water in Nederland vereist „politieke moed”, zegt hoogleraar Europees en nationaal waterrecht Marleen van Rijswick van de Universiteit Utrecht. In 2027 moet Nederland aan Europese eisen voldoen voor schone en gezonde rivieren en meren. Als er niet genoeg gebeurt, kunnen bedrijven uiteindelijk hun vergunning helemaal verliezen.
De organisatie Natuur & Milieu stelde maandag op basis van onderzoek dat het slecht is gesteld met de kwaliteit van de meeste sloten, vennen, kanalen en plassen in Nederland. Slechts een op de vijf onderzochte wateren is in orde, aldus de organisatie. Wat ‘goede waterkwaliteit’ precies betekent, kan per soort waterpartij verschillen, zegt Van Rijswick. Maar het water mag in elk geval niet te veel chemische stoffen bevatten en moet een gezonde leefomgeving zijn voor planten en dieren.
De oplossing voor het probleem ligt volgens de hoogleraar bij verschillende overheidslagen. Rijkswaterstaat, waterschappen en ook provincies en gemeenten moeten verouderde vergunningen voor bijvoorbeeld lozingen van chemische stoffen waar nodig aanscherpen. Zo blijkt in de vergunning voor zoutbedrijf Nedmag in de provincie Groningen geen limiet te staan voor het lozen van giftige stoffen, die in de Waddenzee terechtkomen. „Als er geen norm is, valt er ook niet zoveel te handhaven”, aldus Van Rijswick.
Tegelijkertijd moet volgens haar ook de wetgever aan de slag. Zo is van verschillende soorten PFAS nog niet vastgesteld welke hoeveelheden schadelijk zijn voor het milieu en mensen. PFAS is een verzamelnaam voor chemische stoffen die bijna niet afbreekbaar zijn in de natuur.
Daarnaast speelt ook vervuiling van water via een omweg een belangrijke rol, zegt Van Rijswick. Bijvoorbeeld wanneer stikstof neerslaat op water, of meststoffen en gifstoffen vanuit bestrijdingsmiddelen in het grondwater terechtkomen. Ook de landbouw moet dus meebewegen.
Bedrijven zullen de gevolgen voelen als de deadlines niet worden gehaald, zegt Van Rijswick. Als bijvoorbeeld een natuurorganisatie naar de rechter stapt, kan het zo zijn dat de vergunning strenger moet, of uiteindelijk helemaal niet kan worden verleend.
Eigenlijk had de deadline voor waterkwaliteit in 2015 al gehaald moeten worden, maar Nederland koos voor een uitstelregeling. „Er is veel te lang te weinig gebeurt”, zegt Van Rijswick. De overheid moet nu „vol vooruit”. Maandag aan het einde van de dag gaan politieke partijen in verkiezingsdebat over waterkwaliteit.