Nee, niet achter elke boom staat een antisemiet, zegt rabbijn en schrijver Lody van de Kamp. „Maar ik ben wel extra alert. Er zijn altijd gekken die rare dingen kunnen doen.” Toch ervoer de rabbijn de afgelopen dagen vooral veel steun. Honderden appjes en smsjes kreeg hij van mensen die hun solidariteit betoonden en hun afschuw uitspraken. Hartverwarmend vond hij het.

Of er door de onrust in Israël daadwerkelijk meer sprake is van antisemitisme, weet Van de Kamp niet. „Er wordt vaak gezegd dat we leven in een cultuur van antisemitisme. Het algemene idee is dat het toeneemt. Maar is dat echt zo?” Naast Joden, zijn ook christenen, moslims en homo’s namelijk vaak de dupe van haatdragende berichten, zegt de schrijver. „Ik zou niet durven stellen dat Joden meer gehaat worden dan christenen. Refo-meisjes in fietsgroepen worden ook nageroepen.”

Van de Kamp telt vooral zijn zegeningen. „We leven in een land waar geen uitgesproken antisemitische partij is en waar de minister-president ons ten volle steunt. We kunnen als Joodse gemeenschap bij wijze van spreken morgen bij hem op de koffie om onze zorgen te uiten.” Er zijn volgens hem „wel wat stoute burgers die hier en daar wat roepen”. Maar de grote middengroep maakt zich volgens hem vooral zorgen over het escalerende geweld, zonder daarbij direct een kant te kiezen.

Volgens Van de Kamp is het kiezen van een kant in het conflict ook nagenoeg onmogelijk. „Het zijn zulke grote dilemma’s. Het gaat om bestaansrecht en het recht op zelfverdediging. Hoe moeten mijn buurman en ik daar vanuit Nederland nou een antwoord op formuleren?”

Boeren

De schrijver ergert zich dan ook aan de manier waarop het publieke debat in Nederland wordt gevoerd. „Er sterven honderden mensen een vreselijke dood en wij discussiëren hier over welke vlag waar moet hangen.” Later grappend: „Straks hangen de boeren de Israëlische vlag nog op de kop. Snap je hem?”

Volgens de rabbijn moeten Nederlandse burgers vooral met elkaar in gesprek gaan. „Elk moment dat dat gebeurt, is 100 procent winst.” Woensdagavond gebeurde dat nog, in de ambstwoning van de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema. Zo’n tachtig Joden en moslims waren daar bijeen om te praten over het conflict in het Midden-Oosten. „Met elkaar eens werden ze het niet, maar naar elkaar luisteren deden ze wel. We deelden onze pijn”, zegt Van de Kamp. „Wij kunnen het probleem niet oplossen, maar we moeten er wel voor elkaar zijn. Juist nu.”

De rabbijn heeft er dan ook begrip voor dat er zondag een pro-Palestijnse demonstratie is in Amsterdam. „Dat is gewoon actie-reactie. Het was alleen de vraag wie er het eerst zou zijn: het pro-Israëlische of pro-Palestijnse kamp.”

Spreekkoren

Ook Eddo Verdoner, Nationaal Coördinator Antisemitisme Bestrijding (NCAB), vindt het begrijpelijk dat het protest van zondag doorgaat. „Het recht op demonstratie is zowat heilig in Nederland. Het is een van de hoekstenen van de democratie.” Waar hij wel bevreesd voor is, zijn antisemitische spreekkoren en het zwaaien met vlaggen van terroristische organisaties. „Als dat gebeurt moet de politie per direct ingrijpen. De vrijheid van meningsuiting stopt als een ander bedreigd wordt.”

De coördinator kreeg afgelopen week veel signalen over toenemend antisemitisme. Joodse schoolkinderen moeten het bijvoorbeeld ontgelden. „Die worden door medeleerlingen verantwoordelijk gehouden voor wat Israël doet. Dat is verschrikkelijk; wat kan zo’n kind eraan doen.”

Ook op andere plekken neemt de Jodenhaat volgens Verdoner toe. „Opeens duiken er weer oude antisemitische ideeën en stereotypen op. Zoals de uitspraak van Johan Derksen dat de Joden dit over zichzelf afgeroepen hebben.” Naast dat die uitspraken een oud stereotype herhalen, maakt de coördinator zich ook zorgen over de impact ervan. „Nederland moet een veilige thuishaven zijn voor Joden. Escalatie en polarisatie moeten we te allen tijde voorkomen.”

Ontmenselijking

De aanval van Hamas deed veel Joden terugdenken aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog, vervolgt de coördinator. „Met name de wreedheid van het geweld. Het leek als boodschap te hebben dat Joden het niet waard zijn om te leven, omdat ze een mindere levensvorm zijn.”

Die „ontmenselijking” van de tegenstander is iets waarvoor hij waarschuwt. „Zodra je de tegenstander niet meer als mens ziet, is alles geoorloofd. Op zo’n moment zal de maatschappij uiteendrijven en de polarisatie omslaan in extremisme.” Verdoner roept leraren, politici en geloofsgemeenschappen er dan ook toe op „op te treden tegen antisemitisme en elkaar vast te blijven houden”. „We moeten waken voor polarisatie. Er is zoveel meer dat ons bindt, dan dat ons scheidt.”

Lody van de Kamp houdt in ieder geval hoop. Hoop op samenbinding in Nederland en vrede in Israël. Hij schrok dan ook van de uitspraak van rabbijn Raphael Evers die in het Nederlands Dagblad zei dat hij de hoop op vrede in Israël heeft opgegeven. „Ik ben er absoluut van overtuigd dat er op een dag vrede komt. Want er is er Een die erboven staat. Dan is het geen kwestie meer van hopen. Dan is het gewoon een feit.”