Dat zei Berend Roorda, universitair hoofddocent demonstratierecht aan de Rijksuniversiteit Groningen, donderdag tegen Tweede Kamerleden. Hij verwees onder meer naar een eerdere uitspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens over boeren in Litouwen die drie snelwegen hadden geblokkeerd.

Het hof bepaalde dat een blokkade inderdaad onder de reikwijdte van het demonstratierecht valt. Tegelijk vond het hof volgens Roorda opgelegde beperkingen aan de actie gerechtvaardigd. Wat die beperkingen precies waren, zei de universitair hoofddocent niet. Het hof was het volgens hem zelfs eens met gevangenisstraffen die de actievoerders waren opgelegd –zestig dagen voorwaardelijk– en een meldplicht. Volgens Roorda toont de uitspraak aan dat het stellen van beperkingen aan blokkades mogelijk is.

In Nederland willen klimaatactivisten van Extinction Rebellion (XR) vanaf zaterdag elke dag de A12 blokkeren. De burgemeester van Den Haag, Van Zanen, verzet zich daartegen. Hij wil dat de demonstraties elders in de stad plaatsvinden. Op een vraag van de Partij voor de Dieren daarover zei Roorda dat het demonstratierecht niet onbeperkt is en dat burgemeesters daaraan voorwaarden mogen stellen.

Van Zanen en de Utrechtse burgemeester Dijksma, die voorzitter is van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), vroegen de Kamer om hulp bij het in goede banen leiden van demonstraties. Van Zanen dus vanwege de klimaatacties, Dijksma vanwege demonstraties bij abortusklinieken. Volgens haar is bij dergelijke acties sprake van „schurende grondrechten”. Bezoekers van abortusklinieken hebben het recht die „ongehinderd” te kunnen bezoeken. „Dat verhoudt zich lastig met de indringende wijze waarop bepaalde groepen hun afkeer van abortus kenbaar maken in de directe omgeving van de kliniek”, vindt Dijksma. Ze wil afstand scheppen tussen bezoekers en demonstranten.

Ook actievoerders gingen met de Tweede Kamer in gesprek over het demonstratierecht. Volgens Jelle de Graaf van XR, Jerry Afriyie van Kick Out Zwarte Piet (KOZP) en Agractie-voorzitter Bart Kemp staat dat recht in Nederland onder druk. De lokale overheid verandert tijdens het spel regelmatig de regels en er wordt te veel geweld gebruikt, zeiden de drie.

„Het demonstratierecht is belangrijker dan een sinterklaasoptocht”, betoogde Afriyie. Als een KOZP-demonstratie wordt verboden, moet eenzelfde verbod gelden voor de intocht van Sinterklaas, vindt Afriyie.

De Graaf stelde dat de overheid het vertrouwen van vreedzame demonstranten „geknakt” heeft en dat moet herstellen. Kemp vindt dat de lokale overheid vooraf duidelijkheid moet geven over regels voor een demonstratie.

Drie wetenschappers en directeur Dagmar Oudshoorn van Amnesty International spraken van wederzijds wantrouwen. In hun ogen zijn de regels niet altijd duidelijk.

Ondertussen is de gemeente Den Haag dit jaar al 28.314 euro kwijt door vandalisme van klimaatactivisten. Actievoerders brachten meerdere keren met graffiti teksten aan op tunnelwanden langs de A12. De gemeente probeert de kosten te verhalen op de schrijvers van de boodschappen, maar dat is „een proces van lange adem”, schrijft wethouder Balster (PvdA) in antwoord op vragen van de VVD-fractie in de gemeenteraad.