Die beslissing sluit naadloos aan bij de oproep van de kersverse Wetenschappelijke Klimaatraad (WKR) aan het parlement, zegt Behnam Taebi. Volgens de hoogleraar energie- en klimaatethiek aan de Technische Universiteit Delft kan klimaatbeleid niet wachten. „We moeten onverkort vasthouden aan wat de zittende ministers in gang hebben gezet. Dat is in breed maatschappelijk belang.”

Taebi is een van de tien wetenschappers die zitting hebben in de WKR. Vorige week bepleitte de raad in een brief aan de Eerste en Tweede Kamer dat de Nederland de ambities in het klimaatbeleid moet opschroeven en sneller klimaatneutraal moet worden. Volgens de raad moet Nederland in 2040 vrijwel geen broeikasgassen meer uitstoten.

De raad benadrukt het belang van een systeemperspectief rond klimaat. Dat klinkt ingewikkeld, kunt u dat uitleggen?

„De samenleving dient drastisch te veranderen om klimaatverandering aan te pakken. We moeten anders denken en anders doen. Het bekendste voorbeeld is de energietransitie. We moeten energie op een hele andere, duurzame manier opwekken. Ook als het gaat om transport en voedsel wachten grote veranderingen.

Systeemdenken betekent ook dat je niet alleen verdere opwarming probeert te voorkomen, maar je ook aanpast aan klimaatverandering. En: dat je niet alleen nationaal, maar ook mondiaal kijkt.”

Hoe belangrijk vindt u het instellen van de WKR?

„Het is verstandig dat er nu een adviesorgaan bestaat waar klimaat helemaal centraal staat. Andere instituten adviseren ook wel over klimaat, maar daar is het slechts een van de vele thema’s. Wij bouwen overigens wel voort op hun adviezen. Zo vroeg de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid aandacht voor klimaatrechtvaardigheid. Een heel belangrijk onderwerp. Klimaatbeleid betekent namelijk nieuwe winnaars en nieuwe verliezers in de samenleving.”

Wie zijn dan de nieuwe winnaars en de nieuwe verliezers?

„Neem het beleid rond zonnepanelen. Omdat we af willen van fossiele brandstoffen is het uitstekend dat de overheid zonnepanelen subsidieert. De subsidie komt echter vaak terecht bij huiseigenaars, het voordeel gaat dus naar gegoede burgers. Hetzelfde geldt voor subsidies voor elektrische auto’s.

Over de verdeling van lusten en lasten moet goed worden nagedacht. Dat zag je ook bij de gascrisis, al was dat niet direct klimaatgerelateerd. Mensen die al moeilijk de eindjes aan elkaar konden knopen moesten in koude winternachten de radiator dichtdraaien.”

Op welke thema’s gaat u als ethicus de vinger aan de pols houden?

„Klimaatrechtvaardigheid vind ik belangrijk. Daar zitten meerdere dimensies aan. Het gaat niet alleen over de verdeling van lusten en lasten, maar ook over hoe je burgers meeneemt in de transitie.

Aan het rechtvaardigheidsvraagstuk zit verder een mondiaal aspect. Landen die snel industrialiseerden zijn verantwoordelijkheid voor het overgrote deel van de uitstoot van broeikasgassen. Terwijl de gevolgen overal zichtbaar zijn. Door hitte en droogte raken sommige gebieden onbewoonbaar, zoals delen van Centraal-Afrika. Vluchtelingenstromen komen op gang. Tijdens de klimaattop in Egypte is uitgebreid gesproken over wie klimaatschade moet gaan betalen. Moeten westerse landen compenseren? Dan heb je het over herstellende rechtvaardigheid.”

De klimaatraad heeft de eerste storm van kritiek al moeten doorstaan. De raad zou mensen uit hun auto jagen, reageerde men deze week. Wat zegt dat u?

„Enerzijds begrijp ik dat wel vanuit de autobezitter. Het voorbeeld over het wegdoen van auto’s werd erg uitvergroot in het artikel in het AD. Ik snap dat dat emoties oproept. Het beeld dat we mensen uit hun auto jagen, wil ik wegnemen. Daarom wil ik iedereen oproepen om onze hele brief te lezen. Tegelijk zijn er grote aanpassingen van de samenleving nodig, en daar hoort vervoer bij. Daar zal niet iedereen blij mee zijn.”

Hoe krijg je iedereen mee met de veranderingen die nodig zijn?

Met nadruk: „Dat is dé million-dollar question (hamvraag, MK). Toch ben ik hoopvol gestemd: een steeds groter deel van de bevolking erkent dat er iets moet gebeuren. Klimaatverandering is geen ver-van-ons-bedshow meer. We hebben de afgelopen jaren verschillende keren hevige droogte meegemaakt. Wie had dat ooit gedacht in het waterrijke Nederland? Denk ook aan de hittegolven en aan de overstromingen in Limburg.”

Hoe moet een wetenschappelijke adviesraad dealen met het sentiment van sommigen in de samenleving dat wetenschap ook maar een mening vertolkt?

„Tegen dat sentiment moeten we ons verzetten. De coronacrisis bleek het toppunt van het post-truthtijdperk (een periode waarin feiten onder druk staan, MK). Maar de wetenschap is niet zomaar een gemiddelde mening. Het is belangrijk te beseffen dat de wetenschap feiten brengt vanuit nauwgezette studies en een precieze methodologische benadering. Het is niet de vraag of het klimaat verandert en waar dit door komt, maar hoe snel die verandering zal gaan en of de reductie van broeikasgassen snel genoeg komt. Je kunt klimaatverandering negeren, maar klimaatverandering gaat ons niet negeren.”

Een wetenschapper is geen politicus. Hoe gaan jullie daarmee om?

„Wij presenteren in onze adviezen op eerlijke wijze wat de stand van zaken is in de wetenschap. Ook laten we zien welke kant het op moet. We willen daarbij niet op de stoel van de politiek gaan zitten. Welke keuzes ons advies uiteindelijk vergt, is aan de politiek. Onze brief roept op tot snelle actie.

En dat we pleiten voor systeemverandering? Ook dat is een neutrale, feitelijke constatering, zonder systeemverandering blijft de reductie van broeikasgassen beperkt. Je kunt zo’n advies als politiek negeren. Maar dan verergert de klimaatcrisis wel.”