Het opheffen van het onderwijsministerie leek op het eerste gezicht niet meer dan een proefballonnetje tijdens het debat tussen acht Republikeinse presidentskandidaten, vorige week. Maar het idee bleek te kunnen rekenen op steun van vier van de acht kandidaten.

In de woorden waarmee verschillenden het voorstel omarmden, klonk enige gedrevenheid door. De jongste kandidaat, Vivek Ramaswamy, zei: „Laten we de kop van deze slang vermorzelen.” En Tim Scott stelde voor „de ruggengraat van de lerarenvakbonden te breken”. Ook Mike Pence beloofde als president het onderwijs in handen van „de ouders, de enige rechthebbenden” te leggen.

Het idee om het ministerie van Onderwijs in Washington te sluiten, leeft breder in de Republikeinse Partij. Nog in februari van dit jaar diende Thomas Massie, Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden, een resolutie in met de korte inhoud: „Het ministerie van Onderwijs zal op 31 december 2023 sluiten.” De poging sneuvelde, maar Massie bleek wel degelijk medestanders te hebben.

Een motie om de meeste functies op het ministerie af te schaffen, kreeg in maart van dit jaar de steun van 161 Republikeinse afgevaardigden. Het was niet genoeg om de motie erdoor te krijgen, maar het duidt wel op een behoorlijk draagvlak. Zelfs voormalig minister van Onderwijs Betsy DeVos zei vorig jaar zomer dat het ministerie dat zij zelf vier jaar lang had geleid „niet zou moeten bestaan”.

Oude roep

Het ministerie van Onderwijs kreeg zijn huidige vorm door een wet die in 1979 tijdens de regering van president Carter werd aangenomen. Doel van de wet was kinderen in achterstandsituaties als gevolg van armoede of huidskleur beter onderwijs te geven. Voor die tijd waren de onderwijszaken ondergebracht bij het ministerie van Volksgezondheid en Welzijn.

Ronald Reagan, die van 1981 tot 1989 president was, wilde alweer van het zelfstandige ministerie af. In dat voornemen werd hij gevolgd door partijgenoten die na hem het Witte Huis betrokken. Tot nu toe liep elk presidentieel voornemen op dit punt echter stuk op weerstand vanuit het Congres. Dat moet met opheffing instemmen.

Een belangrijke reden voor de pleidooien om het ministerie van Onderwijs op te heffen, is weerzin tegen federale bemoeienis met onderwijs. Het idee is dat lokale overheden beter zicht hebben op de onderwijsbehoeften dan de landelijke. Vandaar dat verschillende presidenten het geld voor en het toezicht op het onderwijs bij lagere overheden willen leggen: ofwel bij de staten, ofwel bij de stads- of districtsbesturen.

Inmiddels is daar voor conservatieve Amerikanen een belangrijke reden bij gekomen. Zij vinden dat het ministerie van Onderwijs in Washington ideologische eisen aan het onderwijsprogramma stelt die haaks staan op de levensbeschouwing van veel ouders. Daarbij valt te denken aan regels voor 
genderemancipatie en de Critical Race Theory. Bij dat laatste gaat het om het idee dat racisme in de structuur en het systeem van de Amerikaanse samenleving is ingebed en kinderen daarvan bewust moeten worden gemaakt. Conservatieve Republikeinen noemen die eisen „progressieve indoctrinatie”.

Onderwijsbastion

Om aan die beïnvloeding een einde te maken, stellen vooraanstaande Republikeinen nu voor om het geld dat uitgespaard zou worden door de opheffing van het ministerie van Onderwijs aan de ouders te geven. Die kunnen dan kiezen wat zij voor hun kind het beste vinden: een openbare school, een particuliere instelling of thuisonderwijs. Naar schatting gaat het om een bedrag van 80 miljard dollar.

Vooralsnog lijkt het plan van Republikeinen een onvervulde droom te blijven. Maar ze worden niet moe te beuken op „het onderwijsbastion” in Washington. Eind juli diende Aaron Bean, Republikeins lid van het Huis van Afgevaardigden, een plan in voor een personeels- en vacaturestop bij dit ministerie. „Als direct afschaffen niet onmiddellijk lukt, dan hongeren we het ministerie uit”, zo zei hij bij de conservatieve zender Fox News. „Het wordt tijd om de FBI uit het klaslokaal te verdrijven en een einde te maken aan de steeds groter wordende bureaucratie op het ministerie van Onderwijs.”