Slechts 4 procent meer groente en fruit zal in het gunstigste geval worden verkocht als het btw-tarief van 9 procent vervalt, voorspelt een woensdag gepresenteerd rapport. En dat is toch anders dan de coalitiepartijen hadden gehoopt. Zij spraken in het regeerakkoord af dat het btw-tarief op groente en fruit naar 0 procent moet, om een gezonde leefstijl van de bevolking te bevorderen. Maar de onderzoekers denken niet dat consumenten massaal gezonder gaan eten als de prijzen dalen. Daarnaast kleven er allerlei praktische en juridische bezwaren aan het plan.

Belangenvereniging GroentenFruit Huis noemt het rapport „zeer teleurstellend” en „een stap terug op weg naar een gezonde en duurzame samenleving”. Anne Marie Borgdorff van de brancheorganisatie plaatst ook vraagtekens bij de uitkomsten. „We weten dat groente en fruit veel meer gekocht worden als ze in de aanbieding zijn. In de praktijk hebben lagere prijzen dus wel degelijk effect op de verkoop.” Een stijging van 4 procent vindt ze „eigenlijk heel goed nieuws, want de consumptie van groente en fruit stabiliseert nu na een lichte groei in coronatijd”.

Ook wat het Voedingscentrum betreft hoeft het kabinetsplan niet gelijk de prullenbak in. „Al moet zo’n btw-verlaging wel effectief en uitvoerbaar zijn”, zegt Jovanka Vis. Ze denkt dat de beperkte winst te maken heeft met het relatief kleine prijsverschil dat het belastingtarief maakt. „Sommige groenten worden dan maar 10 cent goedkoper. Hoe groter de marge is, hoe beter groente en fruit verkocht zullen worden.”

Daarom is het volgens haar van belang dat het kabinet meer maatregelen neemt, zodat gezonde producten goedkoper worden dan ongezonde producten. Zo pleit ze voor suikertaks op frisdranken. „In Engeland stoppen fabrikanten daardoor minder suiker in hun producten. De consument merkt dan aan het prijskaartje ook waar juist suiker in blijft zitten.” Verder kan de overheid overgewicht tegengaan door gemeenten meer handvatten te bieden om de komst van fastfoodketens te blokkeren of door een verbod op reclames voor ongezonde producten voor kinderen.

Aardbeienjam

Lastig punt is volgens het rapport de definitie van groente en fruit. Kun je juridisch onderscheid maken tussen tomaten en tomatensaus, tussen aardbeien en aardbeienjam? En wat te doen met appelmoes, gedopte boontjes of gedroogde pruimen? Bij elke keuze zouden fabrikanten of supermarktketens naar de rechter kunnen stappen om die aan te vechten.

Borgdorff denkt dat een definitie niet zo ingewikkeld hoeft te zijn. „Begin gewoon met onbewerkte groente en fruit. De Europese Unie hanteert al zo’n definitie en consumenten begrijpen dat ook. Over andere producten kun je altijd later nog discussiëren.”

Groente en fruit leveren een belangrijke bijdrage aan het verminderen van hart- en vaatziekten en diverse soorten kanker en zijn vaak ook een duurzame keuze, benadrukt Borgdorff. Een gezondere leefstijl vraagt in haar ogen om gedragsverandering. „Nederlanders eten traditioneel vooral groente bij de avondmaaltijd, maar dat kan ook als tussendoortje of bij het ontbijt. Door bijvoorbeeld school- en werkfruit wordt het meer de sociale norm om op meerdere momenten gezond te eten.”

Het kabinet komt na bestudering van het rapport met een reactie.