Beelduitzendingen bij begrafenissen namen in coronatijd een vogelvlucht. Nadat de pandemie was uitgedoofd bleven de camera’s in een deel van de kerken hangen. Op het wereldwijde web zijn nog altijd talloze video’s te vinden van uitvaarten. Ook niet alle kerken verwijderen de livestreams van diensten na verloop van tijd. Opnames blijven staan op YouTube, Kerkdienstgemist en Kerk­omroep. Nabestaanden deden er vorige week in Tubantia hun beklag over. Zij hadden er geen idee van dat de beelden van een intieme plechtigheid nog steeds voor de hele wereld te zien zijn.

„Wij hebben het er pas nog over gehad of dit eigenlijk wel mag”, vertelt Henk Bokhorst uit Harderwijk, als scriba en pastoraal werker betrokken bij drie christelijke gereformeerde kerken. „Onze conclusie was dat we dit met de familie moeten bespreken.” Op dit moment wordt in de gemeenten al met nabestaanden overlegd of ze überhaupt een live-uitzending van de rouwsamenkomst willen. „Maar we hebben het eigenlijk niet over de termijn dat zo’n opname mag blijven staan. Ik denk dat het goed is om hierover na te denken.”

Punt is volgens Mathijs Lubbertsen van softwareleverancier Cervus dat mensen diensten op YouTube handmatig moeten verwijderen. „Kerken kunnen voor diensten op de eigen website wel instellen dat dit automatisch gebeurt na een bepaalde termijn.” De ICT’er uit Putten levert software voor livestreams voor zo’n dertig hervormde en gereformeerde gemeenten.

Kerken kiezen er in zijn optiek niet bewust voor om rouwdiensten te laten staan. „Dat is zo gegroeid in coronatijd. Gemeenten hebben gewoon een wake-upcall nodig dat ze het YouTubekanaal af en toe moeten opschonen.” Lubbertsen ziet wel een nadeel van die werkwijze: opnames zijn dan achteraf minder makkelijk verkrijgbaar. „Terwijl daar wel vraag naar is: vanmorgen vroeg iemand nog een dienst van drie jaar geleden op.”

Houdbaarheidsdatum

Een dienst kan pas uitgezonden worden als nabestaanden daarvoor toestemming geven, stelt Eric van den Berg, digitaal communicatieadviseur voor kerken. Dat opnames soms nog maanden of jaren blijven staan, is volgens hem onwenselijk en zelfs wettelijk verboden. „Privacywet AVG geeft niet aan hoe lang privégegevens online mogen staan, maar spreekt over een termijn naar redelijkheid. Dat stem je dus met de betrokkenen af”, zegt Van den Berg. Zelf adviseert hij om zo’n opname na één of twee weken van het internet te verwijderen.

Hij raadt kerken aan na te denken over hun werkwijze en alternatieven. „Ook via YouTube en Kerkdienstgemist kun je uitzendingen alleen achter een slotje aanbieden, waardoor ze beperkt toegankelijk zijn. En koppel er een houdbaarheidsdatum aan: haal zo’n livestream na maximaal een maand van het web. Na die tijd dient het geen belang meer om de dienst openbaar online te laten staan.”

Privacygevoelig

Begrafenisondernemers zelf halen livestreams doorgaans snel offline. Bij Den Hollander uit Vlaardingen gebeurt dat zelfs dezelfde dag nog. „Mensen zijn soms best boos omdat ze een plechtigheid nog willen nakijken”, vertelt Patrick den Hollander. „Maar op zo’n bijeenkomst worden tere dingen gezegd, en je ziet tere dingen. Ik ben niet degene die dat op het wereldwijde web mag zetten. Als je uitlegt hoe privacygevoelig die beelden zijn, snappen critici onze keuze vaak wel.”

De vraag naar beelduitzendingen op begraafplaatsen is bij Den Hollander beduidend afgenomen na corona. Bij Jan van Staveren uit Waddinxveen kiest echter driekwart van de mensen nog altijd voor zo’n uitzending. „Ik vind dat vooral goed voor kleine kinderen die niet op het moment zelf aanwezig kunnen zijn. Laten zij ook maar beseffen dat we hier geen blijvende stad hebben.” Van Staveren laat de beelden meestal „een maand of drie” online staan.

Begrafenisondernemer Cees Roubos uit Aagtekerke ziet nog maar weinig vraag naar beelduitzendingen. Video’s blijven bij hem nog twee weken online staan, daarna kan de familie die nabestellen.

De begrafenisondernemers maken geen afspraken met kerken over de periode dat die opnames van de rouwdienst laten staan. Kerken voeren daarover hun eigen beleid, zeggen zij.