Eind juni 2022 leek de weg voor Finland en Zweden vrij om tot de NAVO toe te treden. De Turkse president Recep Tayyip Erdogan had op de NAVO-top in Madrid verklaard dat hij zijn veto tegen toetreding van de landen ophief. Dat was cruciaal, omdat alle bondgenoten unaniem moeten instemmen met de aanvraag van kandidaat-landen om het gesprek te starten over toetreding.

Na een half jaar heeft Turkije echter nog steeds geen akkoord gegeven om Zweden en Finland definitief tot de NAVO toe te laten. Ankara heeft vooral moeite met Zweden en blijft voorwaarden aan dat land stellen. Volgens de Zweedse premier, Ulf Kristersson, eist Erdogan echter te veel. „Turkije heeft bevestigd dat we gedaan hebben wat we beloofden, maar eist nu meer dan we kunnen en willen doen”, zei hij maandag op een conferentie van een militaire denktank.

Over welke eisen het precies gaat, liet Kristersson maandag in het midden. Maar dat laat zich raden. Erdogan ergert zich aan het feit dat Zweden onderdak biedt aan „terroristische organisaties”. Daarmee doelt hij op Koerdische militante bewegingen als de PKK.

In Zweden leven zo’n 85.000 Turkse Koerden. Zij genieten vrijheid van meningsuiting en mogen, als ze dat willen, manifestaties houden of zelfs met PKK-vlaggen zwaaien. Dit is tegen het zere been van Erdogan.

Hij eist nu van Zweden dat ze tientallen Koerden uitleveren aan Turkije. Het gaat om mensenrechtenactivisten, journalisten en politieke vluchtelingen die in Zweden asiel kregen nadat ze Turkije ontvluchtten.

Uitlevering

Eerst waren de Zweden bereid in vergaande mate op de eisen in te gaan. Zo sloot het land eind juni op de NAVO-top in Madrid met Turkije (en Finland) een akkoord waarbij ze beloofden niet langer de Koerdische militanten te steunen. Ook hieven ze een verbod op wapenhandel met Turkije op en beloofden de Zweden Turkse uitleveringsverzoeken „snel en grondig” te behandelen.

In december vond de eerste uitzetting plaats van een Turks-Koerdische man: Bülent Kenes. Maar een paar dagen later blokkeerde het Zweedse hooggerechtshof de uitlevering van de journalist, onder meer omdat de aanklacht politiek gemotiveerd was.

Kenes (53) is oud-hoofdredacteur van Today’s Zaman, een kritische Engelstalige krant die Turkije in maart 2016 verbood. Toen Ankara hem in juli ook nog beschuldigde van medeplichtigheid aan de mislukte coup van dat jaar vluchtte de man naar Zweden, waar hem asiel verleend werd.

Volgens de Turkse buitenlandminister Mevlüt Cavusoglu „vergiftigt” het vonnis van de Zweedse rechter de verhoudingen. Temeer omdat Erdogan persoonlijk, tijdens een persconferentie met premier Kristersson in november, vroeg om uitlevering van Kenes. Volgens Cavusoglu zet Zweden hierdoor het NAVO-lidmaatschap verder op de tocht.

Beste vriend

Tegenover toetreding van Finland staat Turkije positiever. „Finland is geen land waar terroristen vrij rondlopen”, zei Erdogan in oktober. Hij opperde dat de Finnen afzonderlijk NAVO-lidmaatschap kunnen aanvragen.

Die optie werd zondag door de Finnen zelf van de hand gewezen. „Finland heeft niet zo’n haast dat het niet kan wachten totdat Zweden groen licht krijgt’, zei de Finse buitenlandminister Pekka Haavisto. „Zweden is onze beste vriend. We zullen het toetredingsproces samen doorlopen.”

De NAVO voert inmiddels de druk op Erdogan op. „De aanvraag moet nu worden goedgekeurd”, zei NAVO-chef Stoltenberg zondag in een interview op de Zweedse televisie.

Maar Erdogan houdt zijn poot stijf. In eigen land kan zijn ontoegeeflijkheid hem juist populair maken. Veel Turken hebben grote angst voor aanslagen door Koerdische groepen en een harde lijn vinden zij gewenst. Sinds de oprichting in 1984 zijn al meer dan 40.000 mensen in Turkije omgekomen door PKK-terreur. Daarbij komt dat Erdogan met zijn houding een vuist maakt naar het door veel Turken gehate Westen.

Die extra steun kan Erdogan nu goed gebruiken. In juni 2023 zijn er weer presidentsverkiezingen en nooit eerder stond de Turkse president er in de peilingen zo slecht voor.

De Finse buitenlandminister Haavisto noemde het daarom zondag onwaarschijnlijk dat Erdogan voor juni instemt met toetreding van de landen tot de NAVO. Nu lijkt de NAVO-top in Vilnius in juli de eerste optie. Zowel de Zweedse premier als Stoltenberg vertrouwt erop dat Erdogan uiteindelijk inbindt. Maar wanneer, dat blijft nog gissen.