Hoe zien de Japanse defensieplannen eruit?

Japan heeft zijn Nationale Veiligheidsstrategie herzien. Vorige week vrijdag maakte premier Fumio Kishida bekend dat het ruim 300 miljard euro gaat uitgeven aan langeafstandsraketten en het klaarmaken van het land voor een langdurig conflict. De komende vijf jaar wil de regering de huidige defensie-uitgaven bijna laten verdubbelen tot minstens 2 procent van het bruto binnenlands product, in lijn met die van de NAVO-lidstaten.

Het betreft Japans grootste militaire investering sinds de Tweede Wereldoorlog. Onder druk van de Verenigde Staten zette het destijds in de grondwet dat het „voor altijd” afstand doet van oorlog. Na de VS en China wordt Japan het land met de grootste defensiebegroting.

Japan steekt het geld in de bouw van een straaljager: een project waarin het samenwerkt met het Verenigd Koninkrijk en Italië. Verder gaat het land onder meer drones aanschaffen, meerdere typen vliegtuigen, helikopters, onderzeeërs en oorlogsschepen.

Wat is de aanleiding voor de koerswijziging?

Japan bevindt zich volgens Kishida op een „keerpunt in de geschiedenis”. Het drastisch opschroeven van het defensiebudget noemde de premier zijn „antwoord op de verschillende veiligheidsuitdagingen waarmee wij worden geconfronteerd”. Zijn regering vreest dat China, geïnspireerd door de Russische inval in Oekraïne, Taiwan wil aanvallen. Die aanval zou gevolgen hebben voor de nabijgelegen Japanse Riukiu- en Senkaku-eilanden. Ook zou een blokkade van scheepvaartroutes de aanvoer van microchips en de import van olie kunnen bemoeilijken.

Een andere dreiging die Japan het hoofd wil bieden, is het steeds provocerender optredende Noord-Korea. Dat land vuurt met grote regelmaat raketten af. Diverse projectielen vlogen al over Japan of landden in de buurt van het land.

Nog een reden voor Japan om fors in defensie te investeren, is Rusland. Dat land houdt steeds vaker militaire oefeningen in de buurt van Japanse wateren, doorgaans samen met China. Vorige week nog vlogen twee bommenwerpers en twee gevechtsvliegtuigen uit Rusland over de Zee van Japan richting Japans luchtruim. Woensdag tot en met dinsdag oefenen de Chinese en de Russische marine in de Oost-Chinese Zee.

Wat zeggen defensiedeskundigen over de aankondigingen?

Voormalige en dienstdoende Japanse officieren noemen het plan gebrekkig. Ze vinden dat het leger moet worden uitgebreid tot 300.000 manschappen. „Mankracht is het echte probleem voor Japan om zich te verdedigen tegen China en Noord-Korea”, zei de gepensioneerde marine-admiraal Yoji Koda tegen persbureau Reuters.

In plaats van uit te breiden, houdt de regering vast aan een leger dat uit maximaal 247.000 mensen mag bestaan. Overigens is er in Japan weinig animo om militair te worden. Volgens de recentste telling telt het leger circa 231.000 mensen. Desondanks denkt Koda dat het Japanse leger een „echte effectieve strijdmacht van wereldklasse” kan worden.

De plannen komen niets te vroeg, vindt de gepensioneerde generaal Toshimichi Nagaiwa. „Japan maakt een late start”, zei hij tegen Reuters. „Het is alsof we 200 meter achterlopen in een sprint van 400 meter.”

Steunt de bevolking de regering?

Bepaald niet. Een peiling van het Japanse persbureau Kyodo leerde dat 54 procent niet wil dat de defensie-uitgaven worden verhoogd. Nog meer Japanners (65 procent) zijn het ermee oneens dat de plannen gefinancierd moeten worden met een belastingverhoging.

Vanwege Japans pacifistische grondwet ligt het aanschaffen van aanvalswapens gevoelig in het land. Niettemin keurt een krappe meerderheid (50,3 procent) dit toch goed. Tegelijk denken zes op de tien Japanners dat het bezit van langeafstandsraketten de spanningen met buurlanden kan aanwakkeren.

Hoe reageren omliggende landen?

Door Japans wrede optreden in vroegere oorlogen zijn anti-Japanse gevoelens in de regio wijdverbreid. Ze zijn het sterkst in Noord-Korea, maar ook springlevend in China en Zuid-Korea

Door Japans „dwaze daad” ontstaat een „ernstige veiligheidscrisis op het Koreaanse schiereiland en in Oost-Azië” reageerde Noord-Korea dinsdag ontstemd. Het land noemt Japan een „oorlogsmisdadige staat” en dreigt met een „resolute en beslissende militaire stap”. Zondag vuurde het twee raketten af die in de Japanse Zee terechtkwamen.

China uitte zijn ongenoegen omdat Japan het land voortaan beschouwt als „de grootste strategische uitdaging ooit voor de vrede en stabiliteit”. Volgens Peking lokt Tokio hiermee regionale spanningen en confrontaties uit. Het Chinese ministerie van Buitenlandse Zaken verklaarde dat het „hypen van de zogenaamde Chinese dreiging om een excuus te vinden voor de Japanse militaire opbouw gedoemd is te mislukken”. Demonstratief stuurde China vorige week marineschepen richting Japan.

Zuid-Korea is evenmin blij met de Japanse draai. Het wil dat Tokio toestemming vraagt aan Seoel als het bijvoorbeeld preventieve aanvallen wil uitvoeren op het Koreaanse schiereiland. Ronduit boos is het land doordat Japan in het document over de nationale veiligheidsstrategie de Rotsen van Liancourt claimt. Zuid-Korea wil dat Japan deze passage schrapt omdat de eilandengroep volgens internationaal recht integraal deel uitmaakt van het Koreaanse grondgebied. Zuid-Korea waarschuwt Japan dat het „streng reageert” op elke „provocatie” met betrekking tot de eilandjes.

Rusland veroordeelde donderdag de Japanse stap en zei dat die „onvermijdelijk nieuwe veiligheidsuitdagingen zal uitlokken en zal leiden tot grotere spanningen in de regio Azië-Stille Oceaan”.