Sinds het begin van de operatie viel de politie negentien privéwoningen binnen en kamden ze tien kantoren van het Europarlement uit. Hierbij zijn in totaal zes personen gearresteerd. Hoofdverdachte in de zaak is Eva Kaili, een Griekse sociaaldemocratische Europarlementariër en tevens vicevoorzitter van het Europees Parlement. Het Belgische federaal parket meldde zondag dat twee verdachten inmiddels zijn vrijgelaten. De overige vier, onder wie Kaili, blijven nog vastzitten.

De Belgische politie onderzoekt de beschuldigden op verdenking van omkoping door „een Golfstaat die de economische en politieke beslissingen van het Europees Parlement beïnvloedt”, meldde het federaal parket vrijdag. Volgens mediabronnen zou het om Qatar gaan. Het land probeerde volgens de aanklagers via het „betalen van grote sommen geld of het aanbieden van grote giften” het EU-beleid te beïnvloeden.

Kaili is direct van al haar taken ontheven en uit de partij gegooid. Vier andere Europarlementariërs legden voorlopig hun taken neer nu hun naam is gevallen in het schandaal. De sociaaldemocraten bekennen geen schuld, maar doen een stap terug in afwachting van de uitkomst van het onderzoek.

Topje van ijsberg

Michiel van Hulten, directeur van Transparency International EU, een organisatie voor de bestrijding van corruptie, stelt in een reactie dat dit schandaal slechts het topje van de ijsberg is als het gaat om buitenlandse beïnvloeding in de EU: „Hoewel dit misschien wel het meest flagrante geval van vermeende corruptie is dat het Europarlement in vele jaren heeft gezien, staat het niet op zichzelf.” Al tientallen jaren heerst volgens hem binnen het Europarlement een cultuur van straffeloosheid, met zwakke financiële regelgeving, gebrekkige controle en een volkomen gebrek aan onafhankelijk ethisch toezicht.

Alberto Alemanno, hoogleraar EU-recht aan de particuliere universiteit HEC in Parijs, nuanceert het beeld. Hoewel dit „het schokkendste integriteitsschandaal is in de geschiedenis van de EU”, scoort de EU volgens hem „historisch gezien nog steeds hoger dan de gemiddelde lidstaat als het gaat om transparantie en verantwoording”. Alemanno: „Het ethisch systeem is behoorlijk veeleisend, maar dit heeft een paar rotte appels niet voorkomen om zich te misdragen.”

Overigens vindt de hoogleraar het wel hoog tijd dat de Europese Commissie actie onderneemt om de niet-transparante lobby in Brussel tegen te gaan: „Het schandaal is lelijk. Juist die lelijkheid ervan zou de politieke leiders van de EU moeten motiveren om eindelijk de zaken recht te zetten.” Van Hulten is het hiermee eens: „Het is hoog tijd voor een grondige hervorming van de bestaande transparantieregels”, aldus de directeur van Transparency International EU.

Zowel Alemanno als Van Hulten pleiten ervoor dat de Commissie eindelijk een onafhankelijk ethische instantie instelt die onderzoek kan doen naar vermeende corruptie en bijbehorende straffen kan opleggen. „Dit is wat de Commissievoorzitter, Ursula von der Leyen, bij haar aantreden beloofde. Tot op heden kwam ze die belofte echter nog niet na”, zegt Alemanno.

Ook pleit de hoogleraar ervoor dat „lobbyen door vertegenwoordigers uit landen van buiten de Unie moeten worden gepubliceerd in het transparantieregister van de EU”. Nu hoeven zij hun lobbyactiviteiten niet te melden in de database met organisaties die het EU-beleid beïnvloeden. Daarnaast moet Brussel de lobbyregels volgens Alemanno verder versterken door rapportageverplichtingen op te leggen aan alle Europarlementariërs. Nu kunnen lobbyisten nog zonder belemmering het parlementsgebouw betreden en is het volstrekt onduidelijk met wie ze contact leggen.

Reactie

Inmiddels reageerden verschillende Europese leiders positief op de voorstellen om de Brusselse lobby transparanter te maken en zo corruptie tegen te gaan. Het Europees Parlement zal „deze corruptie bevechten”, zei voorzitter Roberto Metsola maandag.

Von der Leyen deed diezelfde dag al een concreet voorstel om de transparantie van de lobby in de Unie te verbeteren. Volgens haar wordt het hoog tijd om voor alle EU-instellingen een onafhankelijke ethische instantie in te stellen die toezicht houdt op de lobbypraktijken in Brussel. De Commissievoorzitter zei in een persconferentie dat zo’n waakhond ervoor moeten zorgen dat Europeanen meer vertrouwen krijgen in de EU-instellingen. „Het is een kwestie van vertrouwen van mensen in onze instellingen, en dat vertrouwen heeft behoefte aan hogere normen.”