Trump wil de boel opschudden. Niet alleen in eigen land, maar ook op het internationale toneel. Dat hoeft geen verbazing te wekken, gezien zijn optreden tijdens zijn eerste ambtstermijn en de beloften die hij tijdens de laatste verkiezingscampagne deed.

Die ambitie heeft hij in zijn eerste honderd dagen in het Witte Huis met verve nagestreefd. Met wisselend succes voor hem persoonlijk, overigens. Want van zijn belofte dat hij de oorlog in Gaza en in Oekraïne binnen een dag zou beëindigen, is bitter weinig terechtgekomen.

De manier waarop Trump met beide conflicten omgaat, is tekenend voor zijn buitenlands beleid. Na zijn aantreden bezwoer hij Hamas dat „de hel zou losbreken” als de Palestijnse terreurbeweging niet per direct alle gijzelaars uit de Gazastrook zou vrijlaten. Ook lanceerde hij een omstreden plan om de Gazastrook over te nemen en tijdelijk te ontvolken. Voorlopig zitten er nog 59 ontvoerden vast, heeft de president zijn dreigement richting Hamas nog op geen enkele manier concreet kracht bijgezet en is er nog geen massale verhuizing uit Gaza op gang gekomen.

Dat neemt niet weg dat Trump zich in het algemeen zeer welwillend ten aanzien van Israël opstelt. En dat is in de ogen van conservatieve Amerikanen een aanzienlijke verbetering ten opzichte van zijn voorganger Joe Biden.

Klein kind

Trump begon ook besprekingen met Rusland –nota bene met de Russische president Vladimir Poetin– om het conflict in Oekraïne op te lossen. Buiten Kyiv om en kennelijk zonder enige morele afweging over de vraag wie in deze oorlog de agressor is. De desastreus verlopen ontmoeting met zijn Oekraïense ambtgenoot Volodymyr Zelensky in het Witte Huis, waarbij Zelensky als een klein kind in de hoek werd gezet, staat de hele wereld nog helder voor de geest.

Intussen is het conflict in Oekraïne nog verre van opgelost. En nu dreigt Washington zijn handen van de hele kwestie af te trekken als er niet snel een akkoord komt en krijgt Kyiv de schuld van het stagneren van het vredesoverleg.

Al Trumps voorgangers hebben prioriteit aan de Amerikaanse belangen gegeven

Die houding past in de isolationistische politiek van Trump: Amerika’s belangen voorop stellen en de wereld haar eigen problemen laten oplossen. Variërend van het dreigement om uit de NAVO te stappen als de lidstaten niet aan de –inmiddels fors opgeschroefde– begrotingseisen van de president voldoen, tot het stopzetten van Amerika’s grootste hulporganisatie Usaid, waardoor talloze ontwikkelingsprojecten wereldwijd in de knel komen.

Ook die isolationistische politiek is niet geheel nieuw. Want al Trumps voorgangers hebben prioriteit aan de Amerikaanse belangen gegeven. Dat is legitiem als leider van een land. Zij keken ook regelmatig weg bij ontwikkelingen buiten de eigen landsgrenzen. Zoals bij de Italiaanse invasie van Ethiopië als –aanvankelijk– bij Hitlers invasie van Polen.

De naoorlogse presidenten hadden echter wel steeds oog voor de bijzondere positie van de VS in de wereld als hoeder van de internationale rechtsorde en verdediger van westerse democratieën. De grote vraag is welke machten het vacuüm gaan opvullen dat Washington met het huidige optreden op het wereldtoneel creëert. Rusland en China staan vanzelfsprekend vooraan in de rij.

Handelsoorlog

Vooral die Chinese dreiging beseft Trump maar al te goed. Niet voor niets bevindt Peking zich in het centrum van de handelsoorlog die de president is gestart. Met importtarieven die inmiddels tot boven de 100 procent zijn opgelopen. Ook tientallen andere landen kregen met economische sancties te maken. Deels heeft het Witte Huis die weer tijdelijk in de ijskast gezet, omdat de internationale markten te heftig op die plannen reageerden.

Dat voedt de suggestie dat Trump de reikwijdte van zijn buitenlands beleid niet ten volle overziet. Volgens zijn adviseurs zijn de maatregelen allemaal onderdeel van een uitgekiende strategie waar de rest van de wereld niets van begrijpt. Het lijkt er echter op dat de president is verrast door economische mechanismen waar zelfs hij geen invloed op heeft.

Zijn gedrag kan ook wijzen op een gebrek aan een samenhangende visie op de Amerikaanse rol in de wereld

Portemonnee

Daarmee rijst ook de vraag of de huidige Amerikaanse buitenlandpolitiek uiteindelijk wel volledig de Amerikaanse belangen dient, zoals Trump doet voorkomen. Het Internationaal Monetair Fonds (IMF) becijferde vorige week dat de handelsoorlog tot een wereldwijde economische krimp zal leiden, maar dat de VS daardoor het hardst zullen worden getroffen. En dat werpt weer de vraag op hoelang de Amerikaanse burger dat beleid pikt, want die is nu eenmaal extreem gevoelig als het om de portemonnee gaat.

Meer in het algemeen breken analisten zich al sinds 20 januari het hoofd over de vraag welke agenda Trump nu precies nastreeft met zijn buitenlands beleid. De meningen lopen nogal uiteen. Enerzijds zou de president met zijn stroom aan maatregelen en soms extreme plannen willen aftasten hoever hij kan gaan en pas daarna een definitieve richting bepalen. Maar zijn gedrag kan ook wijzen op een gebrek aan een samenhangende visie op de Amerikaanse rol in de wereld en internationale verhoudingen. In beide gevallen kan de wereld nog veel onrust tegemoetzien.