Het is Angela Merkel die Merz in 2002 de pas afsnijdt, als hij zich opmaakt om fractievoorzitter van de CDU/CSU te worden. Dat is een belangrijke strategische functie voor een politicus in een oppositiepartij die later bondskanselier wil worden. Merkel heeft in het voorjaar van 2002 een ontbijtafspraak met de Beierse minister-president Edmund Stoiber in zijn huis in Wolfratshausen. Zij trekt zich terug als kanselierskandidaat en gunt die aan Stoiber.

Maar voor wat hoort wat. Haar zogenaamde bescheidenheid krijgt Merkel na de verkiezingen vergoed. Zij blijft niet alleen partijvoorzitter, maar wordt volgens de afspraak met Stoiber tevens fractievoorzitter. Merz staat erbij en kijkt ernaar.

Terugkeer

Die zeperd komt Merz, die als conservatief bekendstaat, niet snel te boven. Hij zit weliswaar tot 2009 in de Bondsdag, maar is politiek steeds minder actief. Hij vlucht in de economie. Als partner in advocatenkantoor Mayer Brown behartigt hij de belangen van grote Duitse, industriële concerns. Het werk legt hem geen windeieren. Hij wordt multimiljonair.

Geld maakt blijkbaar niet gelukkig, want de politiek blijft Merz trekken. Geruchten dat hij wil terugkeren in de politiek, worden steeds hardnekkiger. In 2018 doet hij een gooi naar het voorzitterschap van de CDU. Hij redt het niet, maar hij geeft niet op. In 2021 doet hij een nieuwe, vergeefse poging. Uiteindelijk wordt hij bij zijn derde poging in januari 2022 tot voorzitter gekozen. Vervolgens wordt hij in 2024 kanselierskandidaat namens de CDU/CSU en wint hij uiteindelijk de verkiezingen, zodat hij nu zo goed als zeker bondskanselier wordt.

Dat Merz begin januari van dit jaar de migratie- en asielpolitiek bovenaan de agenda plaatste, laat zien dat hij beter dan de andere politici aanvoelt wat er onder het volk leeft. Achteraf gezien won Merz, aldus Duitse commentatoren, door deze stap de verkiezingen. Hij voelde de ontevredenheid onder de burgers haarscherp aan en gaf aan dat hij actie zal ondernemen.

Aangenaam

Wat Merz onderscheidt van andere politici, is dat hij een gevoelsmens is. Hij oogt elitair en heeft de naam koel en berekenend te zijn, maar partijgenoten spreken dat tegen. „Het is een emotioneel mens”, zegt een CDU’er voor de Duitse televisie. „Dat onderscheidt hem van veel anderen in de politiek. Als hem iets raakt, dan laat hij dat zien.”

De Duitse journalist Volker Resing, die een biografie over Merz schreef, bevestigt dit in een interview met de zender Domradio. „Hij zit dertig jaar in de politiek en dan ontstaan bepaalde denkbeelden die je moeilijk kwijtraakt. Er zit vaak een kern van waarheid in, maar tonen zeker niet de hele persoon. Zo is Friedrich Merz in de persoonlijke omgang juist heel aangenaam. Hij heeft totaal geen allures, wat andere politici wel hebben. Misschien komt dat doordat hij tien jaar niet in de politiek zat.”

Merz houdt van debatteren en gaat conflicten niet uit de weg. Volgens eigen zeggen is hij altijd al rebels geweest. „Wegens onoverkomelijke meningsverschillen ben ik zelfs van school verwijderd”, zegt hij met enige trots in een interview met de Tagesspiegel.

Als winnaar van de verkiezingen is Merz een stap dichter bij de macht gekomen. De Zwitserse krant Neue Zürcher Zeitung merkt in dit verband op: „Merz moet nu bewijzen dat hij bruggen kan bouwen.” Hij heeft niet genoeg stemmen vergaard om direct bondskanselier te worden. „De vraag is niet meer of hij wil zwemmen, maar of iemand anders hem de hand wil reiken zodat hij niet ondergaat.”