Sinds afgelopen zomer heeft het Israëlische leger (IDF) zo’n 3000 ultraorthodoxe mannen in de leeftijd van 18 tot 26 jaar opgeroepen om hun dienstplicht te vervullen. Slechts 461 van hen gaven daaraan gehoor. Brigadegeneraal Shay Tayeb, hoofd van de afdeling personeelszaken van de IDF, verklaarde begin deze week tegenover de parlementaire commissie voor buitenlandse zaken en defensie dat er inmiddels arrestatiebevelen voor ruim 1200 personen zijn uitgevaardigd. Eenzelfde aantal mag het land niet verlaten omdat zij het bevel hebben genegeerd.

Ultraorthodoxe Joden hoefden decennialang niet in militaire dienst. Al bij de oprichting van de staat Israël in 1948 kregen zij die uitzonderingspositie van de eerste premier, David Ben Goerion. Gaandeweg groeide echter de onvrede onder de rest van de bevolking. Het hooggerechtshof maakte vorig jaar een einde aan dit privilege en bepaalde dat ook deze burgers onder voorwaarden aan de dienstplicht onderhevig zijn.

In de ultraorthodoxe wijk Mea Shearim in Jeruzalem is dienstplicht het gesprek van de dag. Simcha –hij wil niet met zijn achternaam in de krant– schuilt voor een regenbui onder de luifel van een winkel voor tweedehands Joodse boeken. Om zijn zwarte hoed heeft de 19-jarige student een doorzichtige plastic zak gewikkeld om het hoofddeksel tegen het hemelwater te beschermen.

Veel wil hij niet over de kwestie kwijt, omdat het onderwerp zo gevoelig ligt. „En ik waarschuw je alvast om er in deze wijk niet al te veel in te roeren. Mensen kunnen nogal explosief reageren.” Dat bleek ook de afgelopen maanden, toen ultraorthodoxe betogers diverse keren demonstraties organiseerden, die op confrontaties met de politie uitliepen.

„Ik vind dat de regering ons moet respecteren en niet zomaar een einde aan onze rechten kan maken”, zegt Simcha. „Met onze studie en gebeden leveren wij een wezenlijke bijdrage aan de bescherming van ons land. In elk geval op moreel gebied – en daar hebben we als Joodse staat juist een standaard hoog te houden.” Hij haast zich snel door de regen naar de yeshiva, waar een nieuwe dag van studeren wacht.

Even verderop werkt Chabib Enakar als facilitair manager van een groot complex in de Jaffastraat. Hij bracht jaren fulltime in de yeshiva door, inclusief een periode in het Britse Manchester.

„Ook als gelovige begrijp ik natuurlijk dat Israël een leger nodig heeft”, vertelt hij in de controlekamer van het gebouw. „Het probleem is dat de seculiere gemeenschap niet snapt dat Thorastudie het land bescherming biedt. We praten vanuit twee verschillende ideologieën volstrekt langs elkaar heen. Zodra je dat idee wél deelt, wordt de discussie direct heel anders.”

Sinds de aanslagen van 7 oktober 2023 hebben zich overigens opvallend veel ultraorthodoxe Israëliërs vrijwillig voor het leger gemeld. Er zijn zelfs elite-eenheden die alleen maar uit gelovige Joden bestaan.

Enakar heeft daar echter „zware twijfels” bij. „Je krijg officieel de kans om de Thora te bestuderen, maar de vraag is wat daar in de praktijk van terechtkomt, zeker in een oorlogssituatie. Het onderliggende probleem is dat het leger religieuze studie als een vak beschouwt, in plaats van als een levenswijze. Los daarvan hebben wij grote moeite met de ideologie –en vooral de vrije moraal– binnen de strijdkrachten. Bijvoorbeeld dat mannen en vrouwen doorgaans niet gescheiden zijn.”

Wat maakt het bestuderen van de Thora zo belangrijk voor het land?

„Zonder studie van de Thora en de andere geschriften kun je geen echt Joods leven leiden. Het gaat er niet alleen om dat je de wetten en voorschriften kent, maar ook dat je geloof steeds meer wordt verdiept en versterkt.”

De huidige pogingen van de Israëlische regering om ultraorthodoxen via wetgeving en handhaving te dwingen hun dienstplicht te vervullen, werken volgens Enakar alleen maar averechts. „Als je te veel dwang op deze gemeenschap uitoefent, doen ze juist een stapje terug. Het is belangrijk dat de motivatie uit henzelf komt. Zodra ze iets wordt opgelegd, krijgen ze al snel het idee dat hun levensstijl en principes gevaar lopen.”

Seculiere Israëliërs klagen dat zij de kastanjes uit het vuur moeten halen.

„Ik kan die kritiek wel begrijpen. Tegelijkertijd is het de gelovige Joden er niet om te doen het leger per se te ontlopen of hun maatschappelijke plicht te verzaken. Velen vervullen vervangende dienstplicht in allerlei sectoren van de samenleving. Ik heb mezelf tien jaar ingezet voor kinderen met kanker, dus ik heb mijn steentje echt wel bijgedragen.

Het gaat erom dat we het religieuze joodse leven in stand willen houden. Dat staat in het leger nu eenmaal zwaar onder druk. Overigens heb ik de indruk dat er in het liberale en kritische Tel Aviv meer seculiere dan religieuze mensen niet in dienst gaan. Het beste zou zijn als we een leger zouden hebben dat volledig uit beroepsmilitairen bestaat. Maar dat is in Israël helaas niet mogelijk.”

Kan het leger het zich wel veroorloven om het zonder een snel groeiende bevolkingsgroep als de ultraorthodoxen te doen?

„De militaire top zegt natuurlijk van niet, maar dat is volgens mij vooral een politiek statement. Hoe groot moeten onze strijdkrachten dan zijn? Als we kijken naar de legers om ons heen, dan vallen we sowieso in het niet. Dan is het elke dag een wonder dat Israël nog bestaat. Dat bewijst eens te meer dat we Thorastudie nodig hebben om ons te wapenen.”