Uiterst normaal vind je het: je drukt op een knop en het licht floept aan. Het peertje sputtert niet tegen, maar doet gewillig wat je wilt. Hoe dat precies gaat? Waarom er plotseling licht uit dat glazen bolletje straalt? Velen zullen nog wel weten dat-ie werkt op elektriciteit. Maar wat gebeurt er precies, vraagt een lezer zich af.
Misschien heb je een doorzichtige gloeilamp wel eens van dichtbij bekeken. Dan zie je in het midden een minuscuul spiraalvormige draadje. Dat een gloeilamp licht geeft, komt door dít draadje. Deze gloeidraad, ook wel filament genoemd, is gemaakt van metaal. Niet zomaar metaal. Nee, het gaat vaak om wolfraam. Dat stofje heeft de bijzondere eigenschap dat het pas smelt bij 3422 graden Celsius.
Ook constantaan wordt wel als gloeidraad gebruikt. Constantaan is een legering (mengsel) van de metalen koper, nikkel en mangaan. Net als wolfraam heeft constantaan een hoog smeltpunt: 1280 graden Celsius.
In het hoge smeltpunt ligt een deel van de verklaring van de lichtgevende gloeilamp. Om het eenvoudig te zeggen: de gloeidraad kan daardoor zó warm worden dat hij licht gaat uitzenden.
Wanneer de schakelaar is omgezet, gaat er elektriciteit door de gloeidraad. De bewegende, elektrische deeltjes botsen tegen de wolfraamdeeltjes. Door de duizenden botsingen stijgt de temperatuur van het draadje razendsnel. Dankzij het hoge smeltpunt branden wolfraam en constantaan niet door. Andere metalen zouden bij deze extreme temperatuur wel smelten.
Door de bijzondere chemische eigenschappen gaat het filament gloeien en licht uitstralen. De gloeidraad zendt een heel spectrum aan licht uit. Dus niet één kleur, maar alle kleuren door elkaar heen. De ogen nemen dit waar als wit licht. Ook straalt een gloeilamp veel infrarood licht uit. Dat voelt de mens als warmte.
De gloeilamp is inmiddels bijna uitgestorven. Het ouderwetse peertje maakt plaats voor een nieuwe generatie lichtbronnen: spaarlampen en sinds een paar jaar ook ledlampen. Ze zijn efficiënter en hebben een hoger rendement: stralen minder warmte uit in verhouding tot zichtbaar licht. Aan deze lampensoorten zitten weer andere bijzondere chemische verhalen. De geschapen natuur biedt de mens veel. Onder andere verlichting.
