Niets is lekkerder dan ’s avonds languit in je bed te liggen en hartgrondig te gapen. De kippen zijn op stok, de werkdag is voorbij. Geen haan die ernaar kraait dat jij lekker lui ligt te zijn. Laat staan een van die kippen op hun smalle stokjes.

Vreemd eigenlijk dat kippen staand kunnen slapen; interessant genoeg om eens flink op te broeden. Want hoe kunnen kippen zomaar een hele nacht balanceren op een enkele stok?

Teenspieren

Zo tegen zonsondergang is het raak. De hoogste haan kraait de hele kippenorde bij elkaar: iedereen moet op stok. En dan niet meer kakelen, maar meteen slapen. De kop onder de vleugel en dicht tegen elkaar aan, lekker warm.

Geen kip die ’s nachts van haar stokje gaat. „Dat komt doordat de teenspieren verkrampen en niet verslappen als kippen slapen”, vertelt Cees Floorijp, voorzitter van het bestuur van het Barnevelds Pluimveemuseum. „Kippen zakken door hun knieën, leggen hun poten plat onder zich en klemmen de tenen om de plank waarop ze zitten.” Jonge kuikentjes vallen nog wel om in hun slaap: ze hebben te korte tenen en te slappe spieren.

„De beste slaapplank is een platte stok met afgeronde zijkanten”, zegt Floorijp. „Dan hebben de poten genoeg houvast.” Pluimvee-etholoog Jeroen van Rooijen schrijft dat het houten stokken moeten zijn en dan het liefst zo’n 70 centimeter boven de grond. Dat is een veilige hoogte voor de kip. Vossen en andere roofdieren kunnen daar niet bij.

Hersenhelft

„Hennen en hanen hebben een heel natuurlijk slaapritme. Ze gaan op stok als het donker wordt en ontwaken bij het eerste licht”, zegt Floorijp. Een korte nacht dus, in de zomer. „Als het langer licht is leggen kippen meer eieren. Door de korte en koude dagen in de winter stoppen veel kippen tijdelijk met leggen.” In legbatterijen gaat dit natuurlijke ritme door de war. „Er worden lampen geplaatst en de temperatuur blijft constant hoog, zodat kippen zo veel mogelijk eieren leggen”, vertelt Floorijp.

Slapen kippen ook met één oog open of is dat een fabeltje? Floorijp weet er niet van. „Het is wel zo dat kippen als ze slapen snel reageren op bewegingen. Hun zintuigen lijken direct wakker te zijn.” Pluimvee-etholoog Jeroen van Rooijen beschrijft wat daar achter zit. Omdat kippen alert moeten zijn voor eventueel gevaar slaapt er vaak maar één hersenhelft tegelijk. Zo kan het dat een kip nog steeds één oog open heeft tijdens het slapen. Na twee uur wisselen de hersenhelften en kan het andere deel van hun brein gaan slapen. Voor de kip is dat een eitje.

Ook vogels, walvissen en dolfijnen slapen met de helft van hun hersenen tegelijk. Deze laatste twee omdat ze half wakker moeten blijven om te ademen in het water. Maar geslapen wordt er. Want in de natuur moet elk dier weer op energie komen. Meerdere keren per dag een uurtje of gewoon een lange nacht of dag.

Langslaaprecord

Slapende dieren geven ons een bijzondere kijk op het machtige werk van de schepping. Elk diersoort heeft een eigen slaaphouding. Zo liggen panters het liefst op een tak, terwijl vleermuizen ondersteboven aan hun pootjes hangen. En de zeeotter is helemaal makkelijk: die laat zich gewoon op zijn rug drijven.

Ook is er veel verschil in de slaapduur van dieren. Natuurinformatie.nl, de biologische encyclopedie, meldt dat de giraf met 1,9 uur per dag het minst slaapt. De vleermuis haalt het langslaaprecord met een gemiddelde ‘nacht’ van 19,9 uur. De rest van de dieren zit daar tussenin.

Eigenlijk slaapt elk dier weer anders. Al is er ook één overeenkomst: als het om slapen gaat, zijn de meeste beesten er als de kippen bij.