Italië is een uniek land. Geen enkele natiestaat ter wereld heeft twee dwergstaten binnen de grenzen. In het geval van Italië zijn dat San Marino en Vaticaanstad. Geen van beide ministaten is lid van de Europese Unie, wel heeft zowel San Marino als Vaticaanstad eigen euromunten.

Vanuit de geschiedenis is het makkelijk te verklaren waarom Vaticaanstad een zelfstandige staat is. Als hoofd van de Rooms-Katholieke Kerk heeft de paus zowel geestelijke als wereldlijke macht. Dat betekende in het verleden dat de paus de beschikking had over een eigen leger, belasting kon heffen en aansprak kon maken op een eigen territorium, de Kerkelijke Staat.

Toen het Romeinse Rijk rond het jaar 500 instortte, profiteerden de toenmalige pausen daarvan. Zij kochten massaal grond op en werden binnen de kortste keer grootgrondbezitter. Dat proces ging zo snel dat het pausdom rond het jaar 750 in grote delen van Italië de scepter zwaaide. Deze situatie bleef zo'n duizend jaar lang onveranderd.

In het midden van de achttiende eeuw ging er een golf van nationalisme door Europa. Italiaanse nationalisten maakten een einde aan de lappendeken van stadstaten en lijfden in 1870 de Kerkelijke Staat in. Hoewel de paus veel grondgebied verloor, bleef hij zijn bevoegdheid over Vaticaanstad houden.

De strijd over de geldigheid van een zelfstandige staat voor de paus duurde tot 1929. In dat jaar sloten paus Pius XI en Mussolini het Verdrag van Lateranen. Daarin werd afgesproken dat de paus zeggenschap bleef houden over Vaticaanstad, een gebied van 0,44 vierkante kilometer in het centrum van Rome.

Vaticaanstad is om meerdere redenen bijzonder. Vrijwel alle inwoners, bijna duizend, zijn geestelijken. Voor deze rooms-katholieken geldt het celibaat. Dat leidt tot de situatie dat het geboortecijfer in Vaticaanstad 0 is. Vaticaanstad is geen democratie, maar een pontificaat. Dat woord slaat op de ambtstermijn van de priester, in dit geval van staatshoofd Benedictus XVI en regeringshoofd kardinaal-secretaris Tarcisio Bertone.

Ondanks de geringe grootte van Vaticaanstad beschikt het staatje over een eigen rechtbank, veiligheidsdienst, brandweer en politie. Ook brengt de geestelijkheid dagelijks een krant uit, l'Osservatore Romano.

Waar een klein landje al niet groot in kan zijn.