Stel: je zit samen met je ouders, broers en zussen achter de pc wat vakantiefoto’s en -filmpjes te bekijken. Je ziet jezelf weer terug in een alpenwei. De oh’s en ah’s zijn niet van de lucht. Leuk, die napret van een vakantie.
Totdat... je jezelf terughoort op een videofragment. Je roept al griezelend: „Dat ben ik toch niet, mijn stem is af-schuw-lijk. Ik schaam me, klink ik altijd zo?” Gelukkig reageert je moeder met het geruststellende antwoord: „Ja hoor, zo horen we je altijd. Je stem is heel normaal.”
Voor je gevoel is het alsof je twee verschillende klanken produceert met je mond. Eén die je zelf hoort en een tweede die anderen horen.
Waar zit hem dat in? Eén ‘oorzaak’ kunnen we van tevoren uitsluiten. Jij hebt echt geen andere oren dan alle andere aardbewoners. Nee, het is gelegen in de manier waarop geluid je gehoororgaan bereikt.
Wat je vooraf moet weten: geluiden zijn trillingen, bewegingen van minuscule deeltjes. Als je praat, beginnen er dus een heleboel luchtdeeltjes om je heen zachtjes te trillen. Onzichtbaar! Die trillingen worden opgevangen door het trommelvlies van je gesprekspartner. De gehoorbeentjes versterken het geluid en het slakkenhuis verwerkt het en stuurt signalen naar de hersenen. Daar worden de signalen geïnterpreteerd.
Om te begrijpen waar je dubbele stem vandaan komt, moet je weten dat geluiden niet alleen via de lucht bij je gehoororgaan aankomen. Behalve luchtgeleid geluid heb je botgeleid geluid. De geluidstrillingen van je stem planten zich ook voort via de benige delen van je hoofd. Zo gaan ze dwars door je hoofd direct naar je binnenoor.
De voor jou normale stem is dus een combinatie van het geluidssignaal door de lucht en dat door je botten. Als je een geluidsfragment afspeelt, ontbreekt het botgeleide geluid. Dat klinkt vreemd en veroorzaakt de afschuw van je eigen stem.
Misschien denk je: „Maar geluid is toch geluid? Wat maakt het nu uit via welke weg het in je oor komt?” Botten geleiden de lage klanken in je stem het best. Vandaar dat je je stem op een opname vaak hoog en schel vindt klinken.
Timothy E. Hullar, een Amerikaanse kno-arts en hoogleraar, beantwoordt de vraag ook in het populairwetenschappelijke tijdschrift Scientific American. Hij voegt er nog aan toe dat sommige mensen afwijkingen in het binnenoor hebben, waardoor geluiden via botgeleiding extra sterk klinken. Voor zulke patiënten is alleen al het geluid van hun eigen ademhaling overweldigend. Daarnaast horen ze zelfs hun ogen bewegen in hun kassen.
Met een geluidsopname hoor je zoals gezegd alleen het luchtgeleide deel van je normale stem. Wil je ook een keer alleen naar het botgeleide deel van je stem luisteren? Pak een paar fikse oordoppen of duw gewoon je vingers in je oren. Praten maar!
