Samen met de enthousiaste Vlaming Koen Carlier trekken we een week lang door de binnenlanden van Oekraïne. Koen streek hier in 1994 neer nadat hij in gebed aan God had gevraagd op welke manier hij zich voor het Joodse volk kon inzetten. Dat er hier wat dat betreft een hoop werk te doen is, wordt duidelijk als Koen ons meeneemt naar een aantal Holocaust-monumenten. Eén ervan staat in Kiev, waar onze ontdekkingsreis begint. Hier, bij Babi Yar, werden in november 1941 in twee dagen tijd 33.000 Joden in koelen bloede doodgeschoten. In totaal vonden ruim 100.000 Joden de dood in het diepe ravijn van Babi Yar. “In Oekraïne zijn er duizenden van zulke massagraven”, vertelt Koen. “Niet veel mensen weten het, maar er zijn in Oekraïne tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 1,5 miljoen Joden vermoord. Niet in de gaskamers, maar door de kogel.” Het geeft ons het besef met wat voor geschiedenis de Joden in Oekraïne te maken hebben.

Pijn

De pijn die er nog altijd is wordt duidelijk als we overlevenden van de Holocaust ontmoeten. We hebben meer dan 1000 voedselpakketten ingepakt die we in een week tijd gaan uitdelen aan de arme Joodse bevolking van Oekraïne. Als we binnenstappen bij het eerste adres, blijkt er in de keuken een oude man te zitten die niet veel meer doet dan voor zich uit staren. Af en toe barst hij spontaan in huilen uit en begint luid te schreeuwen. “Dat doet hij vaker”, zegt zijn vrouw. “Hij heeft in het vernietigingskamp van Pechora gezeten, waar hij wonderlijk genoeg overleefde. Met name de laatste jaren komen de herinneringen aan die tijd weer naar boven.” We voelen ons machteloos en het lijkt alsof de twee voedselpakketten die we komen brengen maar een druppel op een gloeiende plaat zijn. Voor het oude paar betekent het echter het doorbreken van een vicieuze cirkel van armoede en eenzaamheid. Bij het naar buiten stappen laat één van de deelnemers z’n smartphone op de grond vallen. Het beeldscherm loopt een paar dikke krassen op. Gelaten raapt de eigenaar het toestel van de grond. “Ach, als dit de dingen zijn waar ik me druk om moet maken…”. Alleen al dat besef maakt deze reis de moeite waard.

Weeskinderen

Even verderop, in Bratslav, stoppen we bij het vallen van de avond bij een meertje dat er op het eerste gezicht aantrekkelijk uitziet. Dat beeld vervalt snel als Koen vertelt wat hier 72 jaar eerder is gebeurd. Tijdens een koude nacht in februari 1942 werden 250 Joodse weeskinderen in hun pyjama’s naar het meer gelokt. Hun ouders waren al eerder vermoord door de nazi’s en nu waren zij aan de beurt. Eén voor één werden de kinderen met stokken onder het ijs geduwd, net zolang tot ze waren doodgevroren. Ook nu ligt er ijs op het meer en bij de gedachte aan de 250 kinderen die hier de dood vonden lopen de rillingen ons over het lijf. Dit verhaal moet worden doorgegeven.

Jodenhaat

In het land waar tijdens de Tweede Wereldoorlog meer dan 1,5 miljoen Joden de dood vonden, lijkt Jodenhaat in 2014 weer heel normaal. Bij de protesten die de afgelopen maand in de hoofdstad Kiev plaatsvonden en nu op het schiereiland De Krim spelen anti-Joodse gevoelens een belangrijke rol. De demonstranten roepen dat alle Joden het land uit moeten, rabbijnen worden bedreigd en synagogen beklad met hakenkruizen. Het is confronterend om te zien dat Jodenhaat juist in het land met deze geschiedenis weer zo actueel is. Wat zullen de Holocaust-overlevenden die we hebben bezocht hier van denken?

Dwars door de pijn en angst heen brengt Koen Carlier een boodschap van hoop aan Joden in Oekraïne. Hij vertelt ze dat er een mogelijkheid is om naar Israël te vertrekken en om daar een nieuw bestaan op te bouwen. Sinds de val van de Sovjet-Unie in 1991 zijn er al meer dan 1 miljoen Joden vanuit de landen van de voormalige Sovjet-Unie naar Israël getrokken. Volgens Koen is dat een vervulling van Bijbelse profetieën. “De Bijbelse profeten Jesaja, Jeremia en Ezechiël schrijven over de terugkeer van het Joodse volk naar het land dat God aan hen beloofde: Israël. Dat is waar ik me iedere dag opnieuw voor inzet.”

-

Meer foto’s van de jongerenreis kun je vinden op de website van Isreality: www.isreality.nl. Isreality is de jongerenorganisatie van Christenen voor Israël.

-

Oekraïne

-Oekraïne heeft op Zuid-Afrika na het hoogste sterftecijfer van allen landen op de wereld. Ieder jaar gaan er in Oekraïne 15,75 per 1000 inwoners dood. Dat is bijna twee keer zoveel als in Nederland. De oorzaak van het hoge sterftecijfer in Oekraïne is overmatig roken en drinken.

-Oekraïne is het grootste land dat zich volledig in Europa bevindt. Het is wel kleiner dan Rusland, Kazachstan en Turkije, maar die landen bevinden zich voor grote delen ook in Azië.

-Van alle 34 000 restaurants van McDonalds wereldwijd, is de vestiging op het Vokzalnaplein in Kiev de op twee na drukst bezochte. Afgelopen jaar werden daar meer dan 2,5 miljoen bestellingen geplaatst.

-77% van de Oekraïners is nog nooit buiten Oekraïne geweest. Meer dan een derde van de inwoners is zelfs nog nooit buiten z’n geboorteprovincie geweest!

-Kiev heeft het diepste metrostation ter wereld. Het Arsenalnaya-station zit 105 meter diep in de grond weggestopt. Op de eerste dag van de jongerenreis hebben we een ritje gemaakt met deze metro; om er te komen sta je eerst een paar minuten op de roltrap!