Het staatshoofd begon maandag aan haar consultaties om te kijken hoe het verder moet na de val van het kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie afgelopen zaterdag. De campagne voor nieuwe verkiezingen begon maandag al op de stoep van het paleis van de koningin. PvdA-leider Wouter Bos zei daar dat hij niet met de PVV van Geert Wilders samen in een regering wil. Hij stelde dat het CDA-leider Jan Peter Balkenende zou sieren als die hetzelfde zou doen.
Maar de christendemocraten verwierpen die oproep onmiddellijk. „Het is heel onverstandig om elkaar bij voorbaat uit te sluiten. Dat past niet in een democratie", zei CDA-fractievoorzitter Pieter van Geel. „Wij sluiten niemand uit. Wij willen geen cordon sanitaire, waar de heer Bos nu op aan lijkt te sturen."
Ook Wilders zelf beschouwt de woorden van Bos als een oproep tot een cordon sanitaire. Ondemocratisch en een belediging van de kiezer, stelt Wilders. „De kiezer zal dit afstraffen."
Voor demissionair PvdA-staatssecretaris Frans Timmermans is er geen sprake van een cordon om de PVV. Het is in zijn ogen niet ondemocratisch om met democratische middelen te proberen te voorkomen dat bepaalde denkbeelden invloed krijgen op de regering. CDA en VVD mogen van Timmermans wel eens duidelijker maken hoe ze tegenover samenwerking met de PVV staan.
Beatrix consulteerde maandag demissionair premier Jan Peter Balkenende (CDA), de demissionaire vicepremiers Wouter Bos (PvdA) en André Rouvoet (ChristenUnie) en haar vaste adviseurs als voorzitter Gerdi Verbeet van de Tweede Kamer, René van der Linden van de Eerste Kamer en vicepresident Herman Tjeenk Willink van de Raad van State. Ook kwamen de meeste van de fractievoorzitters in de Tweede Kamer al langs op Paleis Noordeinde.
Het staatshoofd moet na het afronden van haar consultaties, die dinsdag nog verder gaan, beslissen of ze een informateur aanstelt die kan werken aan een tussenkabinet. Dat zou dan het kabinet-Balkenende V gaan heten en vergelijkbaar zijn met het kabinet van CDA en VVD dat na het opstappen van de D66-bewindslieden in juli 2006 nog tot het aantreden van het zaterdag gevallen kabinet van CDA, PvdA en ChristenUnie in februari 2007 zat. Anders dan toen is het nu waarschijnlijk nodig dat er een aantal CDA'ers en ChristenUnie-leden van buiten het kabinet worden bijgehaald om de lege plekken van de vertrokken PvdA'ers op te vullen.
Een tussenkabinet zou alleen moeten doen wat noodzakelijk is voor het versterken van de economie en verder buitengewoon bescheiden ambities moeten hebben, aldus een bron rond het demissionaire kabinet.
tekst en beeld ANP
