De leerlingen uit klas 6 van het Murmelliusgymnasium in Alkmaar leverden vorig jaar oktober hun werkstuk in op school. Hun begeleider bleek zo enthousiast over hun eindproduct dat hij Aron en Marthijn een 10 gaf. Op aandringen van de school stuurden de gymnasiasten een paar maanden geleden hun werkstuk naar de KNAW (zie kader). Hun pws werd uiteindelijk samen met elf andere bekroond met de Onderwijsprijs.

Hoe vinden jullie het om deze prijs te krijgen?

Aron: „We zijn net klaar met de eindexamens. Het is een leuk begin van de vakantie.

De Onderwijsprijs vinden we een hele eer. Het is een mooie binnenkomer bij universiteiten. We willen later ook het onderzoek in, dus dat komt goed uit. De 1500 euro collegegeld als prijs is heerlijk bij het begin van onze studie. Zonder onze begeleider, meneer Hoek, hadden we deze prijs overigens nooit gekregen.”

Hoe pakten jullie het maken van het profielwerkstuk aan?

„Eerst hebben we zo’n honderd onderwerpen op papier gezet. Onze docent koos er daar vijf van uit. Uiteindelijk gingen we voor de beeldvorming van Willem van Oranje. Het is redelijk specifiek, dat wilden we graag.

We hebben als eerste via een enquête in kaart gebracht wat het huidige beeld van Willem van Oranje is. Dat vergeleken we met de historische gegevens over hem en als laatste bekeken we hoe het huidige beeld zich heeft kunnen ontwikkelen.”

En? Hoe ziet de Nederlander Willem van Oranje?

„Hij is tot een volksheld uitgegroeid. Uit de enquête bleek 79 procent positief, 19 procent neutraal en slechts 2 procent negatief over hem te denken. Willem van Oranje wordt door de meesten gezien als de Vader des Vaderlands of de grondlegger van Nederland. Hij was verder de leider die Nederland door de Tachtigjarige Oorlog heeft heen geloodst. Ook streed hij voor godsdiensttolerantie. Dat zijn allemaal positieve dingen. Wij beweren dat het een ideaalbeeld is, dat niet klopt met de werkelijkheid. Hij heeft goede dingen gedaan, maar Willem van Oranje heeft ook vuile handen gemaakt”

Hij was in werkelijkheid dus geen lieverdje?

„Klopt. In ons profielwerkstuk ‘beschuldigden’ wij hem van een hele serie aan misdaden, zoals geloofshuichelarij, plunderingen, systematische verkrachtingen, massamoord en afpersing. Zo heeft hij in Brabant hele dorpen uitgemoord en liet hij er de velden en akkers vernietigen om de mensen uit te hongeren.

Willem van Oranje stapte van het ene geloof over op het andere. Dat vinden wij geloofshuichelarij. Hij begon als lutheraan, vervolgens werd hij katholiek, toen protestant en later wilde hij op nieuw katholiek worden.

Veel geschiedschrijvers noemen wel de wandaden van Willem van Oranje, maar eindigen positief. Wij hebben alle negatieve dingen op een rijtje gezet en moeten concluderen dat de balans niet zo positief uitslaat.”

Op welke historische feiten baseren jullie je?

„We hebben bijna dertig boeken doorgespit. Ook het bekende proefschrift ”Staatsvormend geweld” van Leo Adriaenssen was nuttig. Verder hebben we originele brieven van Willem van Oranje in handen gehad. We zijn daarvoor naar het regionaal archief van Alkmaar geweest. Aan de hand van alle gegevens hebben we ons een beeld gevormd van Willem van Oranje.”

Hoe is volgens jullie het mythische beeld ontstaan?

„Allereerst ontstond dat al tijdens het leven van Willem van Oranje. Zo wilde hij ”Vader Willem” genoemd worden. Dat zou de nodige eenheid in ons land scheppen. Tijdens zijn leven werd hij ook al pater patriae, ofwel Vader des Vaderlands, genoemd.

De laatste woorden van Willem van Oranje hebben bijgedragen aan de legendevorming. Het „Mijn God, heb medelijden met mij en Uw arme volk” gebruikte hij echter al drie jaar voor zijn dood, toen hij dacht te gaan sterven. Hij had ze dus gewoon ingestudeerd.

Pas in de 19e en de 20e eeuw werd hij Nederlands held. Verhalen over hem werden geromantiseerd. Ons koningshuis stamt indirect van hem af. Voor hen kwam het positieve beeld ook goed uit. Omdat ze er hun eigen macht mee konden legitimeren.”

----

KNAW Onderwijsprijs

De Onderwijsprijs van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen is bestemd voor de beste vwo-profielwerkstukken van Nederland. „Voor creatieve werkstukken die gestoeld zijn op eigen onderzoek en oorspronkelijk denkwerk.”

Dit jaar ontving de KNAW 441 inzendingen van 168 scholen. Uit dit aanbod heeft een jury van zestien topwetenschappers de twaalf beste werkstukken geselecteerd, drie per profiel.

Enkele andere winnende onderwerpen: agressieve lieveheersbeestjes, de wereld door de ogen van een slechtziende en radicaliserende Tsjetsjeense weduwen.

{Klik hier voor een artikel met het profielwerkstuk (rechts in de balk)#http://www.refdag.nl/achtergrond/geschiedenis/onderwijsprijs_gaat_naar_onderzoek_vuile_handen_willem_van_oranje_1_567424}.