Als er één ding belangrijk is in de kerk, is het wel uitleggen. Vanouds is preken aangeduid als: verklaren en toepassen van Gods Woord. Verklaren is gelijk aan uitleggen. Uitleggen moet je ten eerste omdat mensen niet begrijpen. Maar vooral omdat wij niet luisteren.
Als één ding in de kerk duidelijk is, zeker ook de laatste tijd, dan is het wel dat er misverstanden zijn. Het is de moeite waard eens te onderzoeken in hoeverre zelfs kerkscheurende gebeurtenissen terug te voeren zijn op misverstanden. Het is de moeite waard van nu af aan in elk gesprek, in elke discussie, in elk meningsverschil, deze houding in te nemen: de ander te vragen: „Wat bedoel je? Heb ik het goed begrepen, dat je bedoelt…?”
Als wij in de kerk -en dat geldt natuurlijk in heel het maatschappelijke en persoonlijke leven- niet ervan uit zouden gaan dat wij wel weten wat de ander bedoelt, of dat de ander ons zonder meer begrijpt, maar eens nauwkeurig zouden onderzoeken of wij/zij het wel goed begrepen hebben, dan zouden er veel minder misverstanden ontstaan. Voorbeelden hiervan liggen voor het oprapen. Zowel in de kerkgeschiedenis als in ons persoonlijk leven. Laten wij maar eens een moment nadenken over de laatste conflictsituatie die we hebben beleefd, en nagaan of er ook niet sprake was van: ik legde te weinig uit, ik vroeg geen nadere uitleg. Ergo: wij verstonden elkaar niet…
Ten grondslag aan misverstanden die ontstaan door niet om uitleg te vragen, ligt misschien de houding van het niet bereid zijn om tot overeenstemming te komen. Ja, zelfs ligt er soms als houding achter: argwaan. Hiermee hangt samen wat Jezus zegt in Matthéüs 7: „Oordeelt niet, opdat gij niet geoordeeld wordt.” Wanneer wij geen moeite doen om een ander goed te begrijpen, moeten wij er niet vreemd van opzien dat ook anderen er geen moeite voor doen om ons goed te begrijpen. Wanneer dat laatste het geval is, zal gebeuren wat ook wij anderen aandoen: dat men onze woorden verkeerd uitlegt, onze daden verkeerd interpreteert, onze bedoelingen misduidt.
Als we bedenken dat in het kerkelijk gebeuren bijna alles samenhangt met praten of spreken -dat is: overdracht van kennis, ideeën, meningen, Gods Woord vooral- dan is het niet te verwonderen dat er legio misverstanden zijn ontstaan en kunnen ontstaan. In de eerste plaats omdat de sprekers niet de moeite doen om goed uit te leggen. Dit komt in de eerste plaats voort uit onverschilligheid, waarschijnlijk onbewust, dat we niet de moeite nemen ons in te denken wat een ander er wel of niet van begrijpt. In de tweede plaats omdat wij niet werkelijk beseffen dat het voor het kerkelijke leven, en voor de zaligheid, van levensbelang is om te verstaan wat God tot ons zegt.
Zo herinner ik mij uit het eerste jaar van mijn theologische opleiding in Utrecht dat de hoogleraar dogmatiek bij ons als eerstejaarsstudenten veronderstelde dat wij allerlei begrippen uit de dogmatiek wel begrepen. Niet dus. Daarmee zadelde hij ons op met het probleem dat wij niet begrepen waarover hij het eigenlijk had. Zelfs in de verste verte kon ik het niet vatten. Wie dan geïnteresseerd is, zal zich daardoor in de positieve zin van het woord uitgedaagd voelen, geprikkeld, om te onderzoeken, om zo toch te weten te komen wat er bedoeld wordt. Maar dit kunnen wij in het algemeen in de gemeente, en van onze gesprekspartners, niet veronderstellen.
Ik heb dit geschreven in het vertrouwen dat dit stukje geen nadere uitleg behoeft.
Garderen, ds. W. Pieters
