En als opfrisser. Bekijk hier de uitkomst van de Refo500-Kunstwedstrijd inclusief de prachtige Oost-Indische inkt- en aquareltekening van Shannon.

Het reisverslag van Shannon lees je hier...

Reise nach Erfurt

"Donderdagochtend om vier uur (!) wekte de wekker mij. Om kwart voor 5 uur reden wij, mijn vader, Myrthe, Cristian en ik naar het station in Zwolle. Een half uur later zaten we in de eerste trein. We kwamen het Centrale Bahnhof Erfurt binnenrollen om 11:45. We konden het Bed & Breakfast Hotel in de Juri-Gagarin-Ring Straße in 5 minuten lopend bereiken. In Erfurt is de invloed van de Oostbloktijd nog goed te merken aan de Russische straatnamen.

Sprongetje

De eerste indruk van het hotel was heel positief. Alles zag er netjes en schoon uit. Onze kamer is heel strak ingericht, en toch heel sfeervol. Mijn hart maakte een sprongetje toen ik de bedwand opmerkte, dat een afbeelding van een prachtig expressief schilderij van de Dom bleek te zijn.

Het mooie van ons hotel was dat de locatie ideaal was voor ons, reizende toeristen. We konden alle bezienswaardigheden lopend bereiken. Nadat we onze spullen hadden uitgestald gingen we de stad in. De huizen en gebouwen in Erfurt hadden alle kleuren van de regenboog. We vonden dat echt heel mooi; zoiets kom je in Nederland beslist niet tegen. We liepen door de oude straten van Erfurt die geplaveid waren met kinderkopjes. Om elke hoek kwamen we wel een kerk tegen, of een restant daarvan met massieve ruwe stenen. Het is echt een oude binnenstad die uit de 12e en 13e eeuw komt. We wandelden door de Pilse Straße waar de muren en deuren volgekalkt waren met graffiti en over de Krämerbrücke, de langste bewoonde brug in Europa. De begane grond is ingericht als winkelpand en de eigenaren ervan wonen boven de winkels. We hebben daar hele leuke foto’s van gemaakt.

Nadat we over de brug gelopen hadden kwamen we op een soort binnenplaats waar water onder de brug door stroomde. Daar kregen we een rondleiding in het Duits over de Mittelalterliche Mikwe, een Middeleeuwse badplaats voor orthodoxe Joodse vrouwen. Vrouwen moesten zich daar ritueel reinigen, zodat ze koosjer waren. Na de rondleiding moesten we ons haasten om op tijd bij de Alte synagoge te zijn. Deze synagoge heeft de pogroms overleefd, maar is niet meer in gebruik. Het gebouw wordt niet meer als gebedshuis gebruikt, omdat alle Joden zijn verdwenen uit Erfurt door de frequente pogroms die in het verleden zijn georganiseerd door de bewoners van Erfurt en de jodenvervolging in de Tweede Wereldoorlog door de nazi's.Toen we naar buiten kwamen na het bezoek aan de synagoge gingen we een eettentje opzoeken. We liepen langs een Weihnachtsmarkt: de Weniger Markt. We konden het bier al van grote afstand ruiken… Ook zagen we  een paar dronken mensen over straat zwalken.

Have mercy

's Avonds om 7 uur bezochten we de Augustiner Kirche. We maakten de Evening Song mee. Dit is de enige Engelstalige dienst in de week. Het mooie eraan vond ik dat de dienst maar 20 minuten duurde en dat de dienst, ondanks het grote tijdsverschil met onze kerkdiensten, heel betekenisvol was. De gasten, (wij waren daar met 7 mensen plus de voorganger) werden betrokken bij het gebed. De voorganger noemde voorbeden en wij zeiden bij elke bede ‘Lord, have mercy’. Verder hebben we een aantal Engelse liederen gezongen. Het was jammer dat we de wijs niet goed kenden...

Vrijdagochtend bezichtigden we het Evangelische Augustiner Kloster. We hadden ons allemaal gewapend tegen de kou maar de kou drong toch door onze winterkleding en Myrthe bevroor bijna. Dat was wel jammer want toen hadden we een fotograaf minder… We kregen een rondleiding in het Duits. De rondleiding startte in de kerkzaal. De vloer van de Augustiner Kirche was bedekt met grafstenen. Een grafsteen werd vaak gebruikt om meerdere mensen te begraven. Dit om kosten te besparen. De monniken geloofden dat de graven plaatsen waren voor mensen die gezamenlijk wachtten om opgenomen te worden in de hemel.

We hoorden dat Luther hier ook heeft geleefd als monnik. Luther ging voordat hij in de orde van de Augustijner heremieten werd opgenomen naar de universiteit van Erfurt om rechten te studeren. Hij wilde aanvankelijk jurist worden. Dit ging niet door, omdat hij een goddelijke ingeving kreeg dat hij monnik moest worden.

De monniken zaten in afscheiding van het schip. De leken moesten achteraan staan. Zij zagen niks, maar hoorden het wel. Maar wat ze hoorden was een Latijnse mis. Daar konden ze niks van verstaan. Ook was het volk analfabetisch, dus het volk kreeg niets mee van het evangelie. Zij moest het doen met de beeldende kunst die er in overvloed aan de wanden hing. Oorspronkelijk waren de monniken in het Augustiner Kloster bettel münchen. Door te bedelen leefden ze arm en sober. Later werd de verleiding om in weelde te leven de monniken te groot. Ze verdienden toen tonnen aan het verkopen van aflaten en relikwieën. De monniken hadden in de vroege middeleeuwen geen eigen bezit, daarom sliepen ze op de harde koude vloer en niet in een (eigen) cel. De cellen werden gebruikt als studeerkamers en stille kamers. Ik heb een reproductie van de luthercel gezien. In deze cel studeerde hij vaak.

7 tot 10 liter bier

De Kapittelzaal was de enige zaal met verwarming door de Romeinse thermen. Thermen waren warmwaterbronnen onder de vloer. Praten was alleen in deze zaal toegestaan. Maar het gevaar om gestraft te worden was groter, omdat er altijd meegeluisterd werd. Dus de muren hadden oren. De monniken kregen straf als ze een verkeerde noot zongen of wanneer ze betrapt werden op verkeerd woordgebruik. Ook als ze op hun zondige begeerten betrapt werden. De monniken hielden vast aan een strikte dagindeling. Ze mochten vier uur slapen en kregen twee maaltijden. Vasten betekende niet eten maar wel drinken. Ze dronken wel 7 tot 10 liter bier per dag! Gelukkig bevatte het bier maar heel weinig alcohol...

We kwamen langs de bibliotheek van het klooster. Al de boeken die in deze bibliotheek staan zijn verzameld door studenten, die bij hun aankomst verplicht waren om een boek te schenken aan het klooster. Bij hun vertrek werd de bibliotheek ook een boek rijker. Studenten moesten ook 'collegegeld' betalen zolang ze in het klooster verbleven.

Jaarsalaris

Luther vertaalde de Bijbel vanuit de grondtalen Hebreeuws, Grieks en het Aramees. Door de uitvinding van de boekdrukkunst werd de Luther Bibel snel verspreid onder het gewone volk. Een bijbel was vroeger heel duur. De prijs, een heel jaarsalaris, is te verklaren doordat slechts 8 tot 10 % van de bevolking kon lezen en de Bijbels letter voor letter geschreven werden. Luther had het streven om de Bijbel ook voor de leken te brengen. In de theologische universiteiten werden veel predikanten opgeleid. Ten tijde van de DDR, in de Koude Oorlog, werden deze opleidingen stopgezet. Maar Erfurt was een uitzondering. De opleidingen in het Augustiner Kloster gingen gewoon door. Na de Wider Anschluss ontstond het verenigde Duitsland. De theologische universiteiten werden weer geopend en de predikantenopleiding in het Augustiner Kloster werd gestopt.

We hoorden vertellen dat de schuilkelder die in de Tweede Wereldoorlog gebouwd was is gebombardeerd, waarbij heel veel mensen omgekomen zijn. Dit gebouw is weer herbouwd, maar heeft nu een andere functie.

Gans en zwaan

Nog een feitje dat we hoorden van de gids is dat Johannes Hus vergelijkbaar is met een gans en dat Luther een zwaan is. Johannes Hus leefde een eeuw voor Maarten Luther. Voor hij door de keizer op de brandstapel ter dood werd gebracht, weigerde hij om zijn leer te herroepen. Hij antwoordde de keurvorst Lodewijk van de Palts met deze woorden: “Vandaag zult u een magere gans braden, maar over honderd jaar zult u een zwaan horen zingen, die u niet zult kunnen braden en die zich met geen val of net door u laat vangen!” In het Tsjechisch betekent de naam Hus ‘gans’.

Met de zwaan zou Luther zijn bedoeld. Nu nog steeds is de zwaan het symbool van de Lutherse kerk. Vrijdagmiddag bezochten we de Dom van Erfurt. Het was een hele belevenis! De Dom is oorspronkelijk in Romaanse stijl gebouwd, maar aan het einde van de 13e eeuw werd de kathedraal verbouwd naar de gothische stijl. Het viel ons op dat de Domplatz beveiligd was met betonblokken, zodat er niet een of andere gek het plein op kon scheuren. Daarna aten we Thüringer Bratwurst. Dit verwarmde onze ingewanden en Myrthe’s vingers en tenen ontdooiden een beetje. We hebben leuke eetfoto's gemaakt. Hierna bezichtigden we nog de Citadel Petersberg. Dit is een nagenoeg helemaal bewaard gebleven oude barokke stadsvesting waar vroeger een Benedictijns klooster stond. Het uitzicht daar was prachtig. En het is de perfecte locatie voor een fotoshoot!

Zaterdagochtend was het nog steeds koud en we bezochten het Rathaus in Erfurt. Dit gemeentehuis hangt vol met schilderijen die geschiedenisverhalen verbeelden. Een verhaal ging over Luthers leven. Toen was het alweer tijd om naar ons hotel te gaan. Nadat we onze spullen gepakt hadden liepen we naar de Bahnhof. De terugreis was begonnen. We vonden het een prachtige reis en we hebben er allemaal van genoten!"