Stemmen

Op 14 maart heeft Nederland gestemd. VVD is met 33 zetels de grootste partij en dus wordt lijsttrekker Mark Rutte opnieuw minister-president.

PVV (Partij voor de Vrijheid) van Geert Wilders volgt met 20 zetels. Maar Rutte (VVD) wil niet met de partij samenwerken en heeft een kabinet met de PVV uitgesloten. Deze partij staat dus buitenspel.

De grootste partijen hierna zijn CDA (19 zetels), D66 (19 zetels), GroenLinks (14 zetels) en SP (14 zetels).

Lijsttrekker Emile Roemer van de SP heeft aangegeven dat zijn partij niet samen wil regeren met de VVD. SP valt dus ook af.

Kabinet vormen

In de Tweede Kamer zijn 150 zetels te verdelen. Om een kabinet te vormen dat de meerderheid heeft, zijn dus 76 zetels nodig. We hebben net gezien dat dat een combinatie moet worden van de grootste partijen, waarvan er al twee afvallen.

Wat overblijft is: VVD (33), CDA (19), D66 (19), GroenLinks (14). Samen zouden deze partijen 85 zetels hebben. Een meerderheid dus.

Poging 1

Bij de eerste poging werd daarom geprobeerd een kabinet te vormen van VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Minister Edith Schippers werd aangesteld als informateur. Dat betekent dat zij in opdracht van de Tweede Kamer de mogelijkheden onderzoekt voor de vorming van een kabinet.

Schippers ging in gesprek met de lijsttrekkers van de vier partijen: Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66) en Jesse Klaver (GL).

Er waren drie onderwerpen waarover in elk geval gesproken moest worden, omdat de partijen het daarover met elkaar oneens zijn: klimaat, inkomensverschillen en migratie, oftewel de opvang van vluchtelingen. Over het laatste onderwerp konden de partijen het niet eens worden.

Het breekpunt is de zogenoemde ‘Turkije deal’: een afspraak tussen Turkije en de EU om illegale migratie te verminderen, in ruil voor legale migratie rechtstreeks vanuit Turkije. Het doel is vluchtelingen te ontmoedigen en ze een aantrekkelijk alternatief te bieden.

VVD, CDA en D66 willen deze afspraak uitbreiden door het principe ook toe te passen op Afrika, omdat daarvandaan ook een vluchtelingenstroom verwacht wordt. GroenLinks wilde daarmee niet akkoord gaan.

Op 15 mei maakte informateur Schippers daarom bekend dat de formatiepoging is gestrand.

Poging 2

De enige optie om een meerderheidskabinet te vormen met vier partijen is nu met VVD, CDA, D66 en ChristenUnie. D66 en ChristenUnie staan lijnrecht tegenover elkaar als het gaat om de ‘Voltooid leven wet’. D66 wil dat mensen die niet meer willen leven, kunnen sterven door medicatie toegediend te krijgen. Nu is euthanasie alleen toegestaan bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. De ChristenUnie is absoluut tegen het versoepelen van de euthanasiewet. Het druist in tegen de christelijke waarden van de partij.

Partijleider Pechtold van D66 vindt het daarom ‘onwenselijk’ om met de CU samen te werken. De optie met VVD, CDA, D66 en CU is dus ook niet mogelijk.

Informateur Schippers geeft haar opdracht tot het vormen van een kabinet terug aan de Tweede Kamer.

De Tweede Kamer besteedt de opdracht nu uit aan Herman Tjeenk Willink. Omdat er maar twee opties zijn, gaat Tjeenk Willink opnieuw met de eerste optie aan de slag. VVD, CDA, D66 en GroenLinks. Na dagen overleggen, komt Tjeenk Willink op 12 juni met dezelfde boodschap als Schippers naar buiten: een kabinet vormen met deze vier partijen is niet mogelijk. Tjeenk Willink schreef een eindvoorstel voor de partijen met daarin duidelijke afspraken over de Turkije deal. GroenLinks kon dat voorstel niet onderschrijven.

En nu?

Informateur Tjeenk Willink heeft zijn opdracht niet teruggegeven. Waarschijnlijk wil hij dus verder met het onderzoeken van een volgende mogelijkheid.

Er gaan weer wat stemmen op dat Pechtold (D66) zijn houding ten opzichte van de ChristenUnie heeft bijgesteld. Het kan dus goed zijn dat die optie de komende weken onderzocht wordt.

Als een coalitie vormen niet lukt, zijn er ook nog genoeg andere opties. Er kan bijvoorbeeld een minderheidskabinet onderzocht worden. Een coalitie heeft dan geen meerderheid in de kamer en heeft dus altijd andere partijen nodig om een beslissing door te voeren.

Een andere optie is een gedoogkabinet. Dat gebeurde in 2010, toen het CDA en de VVD gingen regeren met gedoogsteun van de PVV.

Mocht zelfs dat niet lukken, kan er nog een zakenkabinet gevormd worden. Hierin zitten specialisten en geen politici. Over wetten wordt dan in de Tweede Kamer gewoon gestemd.

De allerlaatste mogelijkheid is opnieuw stemmen.

En wat is dan de deadline? Die is er niet. Er wordt net zolang geprobeerd tot het gelukt is. Het is trouwens niet de eerste keer dat het langer duurt om een kabinet te vormen. in 1977 duurde het meer dan een half jaar (208 dagen).