Onderaan het artikel is het hele dictee te vinden.

 „De autoritaire buitenlanders en democratische binnenlanders waren bang dat de gomaristische theoloog en passant even wat supralapsarische subtiliteiten aan de gereformeerde goegemeente wilde opleggen.” In de aula van het Wartburg College in Dordrecht klinkt gegrinnik wanneer Fred van Lieburg, hoogleraar geschiedenis, deze zin voorleest. Hij schreef het elfde Groot Leerpark Dictee, dat gaat over dicteren.

„Niet zo bekend is dat de meeste synodegangers beschikten over een secretaris of amanuensis, die hand-en-spandiensten verrichtte voor het dagelijks vergaderwerk”, luidt een andere zin. Oftewel: synodeleden hadden iemand bij zich die aantekeningen maakte. Vaak waren die hulpjes scholieren of studenten, die snel en duidelijk konden schrijven, zo leert de volgende zin uit het dictee.

Of de leerlingen nog begrijpen wat ze opschrijven, is maar de vraag. Ze zijn vooral gericht op het correct spellen van de woorden. Hoewel bij een rondvraag bleek dat de meeste leerlingen meedoen omdat ze voor deelname beloond worden met een 10 voor een toets van het vak Nederlands, is aan de stilte te horen dat ze het dictee toch met toewijding maken. Tussen het voorlezen door is alleen het gekras van pennen te horen. Een enkele keer wordt wat gelachen om het aantal moeilijke woorden dat de schrijver in één zin wist te persen.

Taalliefhebbers
Als de deelnemers in twaalf zinnen de ontbrekende woorden hebben ingevuld, is het tijd voor de correctoren om te gaan nakijken. Het dictee viel de meeste leerlingen mee. „We deden mee voor die 10, maar het is ook gewoon gezellig om erbij te zijn”, concluderen Theresa en Mariëlle uit 4 vmbo. „Ik dacht dat het veel langer zou zijn en je elk woord moest opschrijven, maar gelukkig hoefde je alleen maar in te vullen.”

Onder de jongeren zijn toch ook taalliefhebbers. Oud-leerlinge Annelinde doet samen met haar moeder en opa mee. „Het was lastig. Er zaten veel woorden in waarvan ik niet zeker wist hoe ik ze moest schrijven.” Pieter uit 2 vmbo werd gevraagd door zijn docente Nederlands. „Ik heb een keer een ander dictee op school gewonnen. Maar dit waren veel pittiger woorden.”

Na een pauze vertelt Van Lieburg meer over het verhaal achter de lastige zinnen. „Er zijn aantekeningen van synodeleden en hun secretarissen bewaard gebleven. Dat zijn voor historici natuurlijk prachtige documenten.”

De deelnemers beginnen wat te schuiven op hun stoel. Het is negen uur geweest. Ze willen nu weten wie er gewonnen heeft. Maar eerst geeft de jury nog een toelichting op het dictee. Meneer Van de Zwart, docent op het naastgelegen Da Vinci College, legt uit wat nou eigenlijk supralapsarische subtiliteiten zijn. En je kunt ”ganzenveer” wel goed geschreven hebben, maar hoe wordt die eigenlijk zo gemaakt dat je ermee kunt schrijven?

Pdf’je
Met de juiste spelling op het scherm kunnen de deelnemers al een inschatting maken van hun prestatie. Soms klinkt wat opgelucht geroezemoes, een andere keer onbegrip. „Pdf’je met kleine letters? Dat heb ik fout.”

De correctoren zijn klaar. Een stagiair Nederlands wint van de docenten. In de categorie vrije inschrijving is iemand die maar 4 van de 51 woorden verkeerd schreef. Jarno van Wijngaarden wint in de categorie vmbo met 21 fouten.

Janneke van Helden uit 3 vwo had 11 woorden niet goed en wint daarmee voor de derde keer op rij in de categorie havo/vwo. „Ik had het niet erg gevonden als ik niet had gewonnen, maar ik vind het heel leuk om te doen. En stiekem ben ik toch heel fanatiek.” Hoe ze weet hoe ze al die moeilijke woorden moet schrijven? „Misschien komt het doordat ik veel lees.” Jarno en Janneke gaan allebei met een VVV-bon naar huis.

Synodedictaat

1. Tijdens de Synode van Dordrecht van 1618-1619 kwamen ongeveer honderd professoren, doctoren, predikanten en ouderlingen als afgevaardigden van verschillende staten en kerken uit binnen- en buitenland bijeen.

2. We kennen allemaal de afbeelding waarop de verschillende delegaties, evenals het moderamen van de synode en de politieke gecommitteerden van de Staten-Generaal, in de zaal van de Kloveniersdoelen zijn te zien.

3. Alle synodeleden beschikten over een schrijfboek, een inktpot en een ganzenveer om zelf notities te kunnen maken van alle deliberaties die er in de vergadering te berde werden gebracht.

4. Niet zo bekend is dat de meeste synodegangers beschikten over een secretaris of amanuensis, die hand-en-spandiensten verrichtte voor het dagelijkse vergaderwerk.

5. Meestal waren dit scholieren of studenten die snel en duidelijk konden schrijven en bovendien over een goede dosis kennis van het Latijn beschikten.

6. We moeten ons realiseren dat er in die tijd nu eenmaal geen digitale apparatuur was waarmee je in een punt des tijds een cc’tje of een pdf’je kon rondmailen.

7. Als er weer zo’n exorbitant lang exposé van de remonstranten was binnengekomen, dat alle gedelegeerden moesten doorakkeren, moest de scriba eerst voor de nodige duplicaten zorgen.

8. De eenvoudigste manier was om van de synodezittingen zelf dicteersessies te maken, waarbij de ijverige godgeleerden urenlang de door de scriba’s voorgelezen teksten neerpenden, die warempel geen kattebelletjes waren.

9. Toch was de angst voor verkrampte vingers niet de reden waarom de synodeleden boos werden toen de preses, Johannes Bogerman, zijn conceptartikelen tegen de remonstranten wilde dicteren.

10. De autoritaire buitenlanders en democratische binnenlanders waren bang dat de gomaristische theoloog en passant even wat supralapsarische subtiliteiten aan de gereformeerde goegemeente wilde opleggen.

11. Er kwam een brede commissie die drie weken later en vier versies verder het geautoriseerde eindresultaat door een legertje kopiisten liet vermenigvuldigen.

12. Maar als je na vierhonderd jaar kijkt hoe de Dordtse Leerregels voor velen als sjibbolet fungeren, valt te vrezen dat ze het meest controversiële dictaat uit de Nederlandse kerkgeschiedenis zijn geworden.