„Ik hoorde dat GTA V een supervet spel isâ€

-

„Het is goed dat er discussie over komt”

„GTA V kan een plaag worden”, riep verslavingsdeskundige Dick Trubendorffer twee weken geleden al, nog geen vier dagen nadat het spel op de markt gekomen was. De eigenaar van GGZ CrisisCare Trubendorffer en voormalig drugs- en alcoholverslaafde ziet het als zijn taak het debat over dit type games aan te wakkeren.

Zijn waarschuwing kwam hem op veel tegenwerpingen van gamers te staan. Een columnist van Sp!ts vond dat hij een onterechte hetze voerde tegen een spel „waar miljoenen gamers jaren naar hebben uitgekeken. Als datzelfde spel vervolgens in de dagen na release behoorlijk veel en vaak achter elkaar wordt gespeeld, dan noemen we dat ‘verslaving’. Logisch.”

Dick Trubendorffer schiet niet het minst in de verdediging van zo’n reactie. „Het is goed dat er een discussie over komt”, vindt hij. „Maar in mijn hoedanigheid van verslavingsdeskundige wil ik vooral de negatieve kanten van het spel benadrukken. Ik vind dat ik tegenwicht moet bieden aan de gedachte dat games geen schade kunnen aanrichten.”

Kent u het spel?

„Ik heb een onlinedemonstratie ervan gezien op YouTube. Grafisch vind ik het prachtig, met veel technische hoogstandjes.”

Wat is het probleem dan?

„Gameontwikkelaars op dit niveau maken gebruik van psychologen en gedragswetenschappers om verslavende elementen in die games te stoppen. Dat is niet iets waar we krampachtig over hoeven te doen: de Britse gameontwikkelaar Adrian Hon heeft in een interview met de BBC ooit gezegd dat er volop gebruik werd gemaakt van een proef die in de jaren 50 is gedaan met ratten. Deze ratten kregen voedsel als ze met hun poten op een knop duwden. Als er geen voedsel was, duwden ze misschien een paar keer op die knop, maar daarna nooit meer. Als er volop eten was, duwden ze op de knop tot hun buik vol zat en was de aardigheid er vervolgens af. Maar zodra ze slechts drie van de honderd keer voedsel kregen als ze op het knopje drukten, gingen de ratten als bezetenen op die knop drukken. Hun gedrag nam obsessieve vormen aan. Deze truc zie je ook terug in games: de gamer krijgt af en toe een beloning, maar moet daar wel veel moeite voor doen.”

Veel gamers zullen zeggen dat zij geen last van hebben van dit systeem.

„Ik vind dan ook niet dat dit soort games verboden moet worden. Niet iedereen raakt verslaafd aan games, zoals niet iedereen verslaafd raakt aan alcohol of morfine. Slechts zo’n 10 procent van de bevolking is hier gevoelig voor. Maar het is wel goed om voor die 10 procent een vorm van verslavingspreventie te regelen. Door bijvoorbeeld op games net als op pakjes sigaretten een sticker te plakken: Deze game kan leiden tot verslaving.”

Speelt het hoge realiteitsgehalte ook een rol bij het verslavingsrisico?

„Kwetsbare jongeren krijgen hiermee een alternatief voor de werkelijkheid aangedragen. Degenen die moeite hebben met het leggen van contacten, kunnen wegduiken in dit soort games, waardoor ze sociale interactie in het echte leven nog moeilijker gaan vinden. Faalangstige jongeren zijn in een game de held van hun eigen verhaal, waarna het vreselijk moeilijk is om weer terug naar de realiteit te gaan waarin je op school uitgelachen kunt worden omdat je een bril draagt. Zo komen ze in een vicieuze cirkel terecht. Dat is tragisch natuurlijk.”

U bent heel negatief over dit soort games. Waarom ze niet meteen verbieden?

„Als het om games gaat, denken veel mensen zwart-wit. Jongeren roepen vaak: Wat een gezeur altijd over games, belachelijk, al die kritiek. Ouderen hangen aan de andere kant van de boot en vinden dat dergelijke games verboden moeten worden. De gezonde middenweg is mijns inziens die van de nuance: een open debat dat een collectief bewustzijn van de gevaren creëert.”

„Mannen willen schieten”

De enkele voorbijgangers die nog over straat liepen, keken gek op toen ze op een nacht in september rijen en nog eens rijen mensen voor een anders gesloten MediaMarkt en Bart Smit zagen staan. Mega-uitverkoop? Alles wasmachines voor de helft van de prijs? Nee, het spel GTA V werd gelanceerd; een moment waar veel gamers likkebaardend op hadden gewacht.

Overal in het land openden winkelketens in de nacht van 16 op 17 september om 12.00 uur hun deuren. Dat verliep niet overal even goed. Bij een winkel in Amsterdam-Noord werd het een chaos toen displays omver werden gelopen en spellen door de lucht vlogen. De politie moest eraan te pas komen om orde op zaken te stellen. In Tilburg beleefde menig gamer voor in de rij een benauwd moment toen anderen probeerden de zaak binnen te komen terwijl het rolluik nog niet helemaal open was. Resultaat: het rolluik werd verbogen en enkele voorste gamers werden onder de voet lopen. Ze raakten verder niet gewond.

Onderwereld

Waarom al die aandacht voor een computerspel? Omdat GTA V een reus is onder de games, zeggen deskundigen. Gamers kunnen zich in een bijzonder realistische setting inleven in de onderwereld van een fictieve stad, genaamd Los Santos, die gebaseerd is op het Amerikaanse Los Angeles. Het is de bedoeling dat spelers drie criminele karakters inzetten om er op los te stelen, schieten, moorden en vrijen en op die manier zo veel mogelijk geld te verdienen. Elk van de voorgaande GTA-delen had steeds dezelfde aspecten in zich, maar dit laatste deel overtreft alle andere in geweld, bloederigheid, detaillering, maar ook grafische schoonheid, snelheid en verhaallijn.

Voor de ontwikkeling van het spel is 260 miljoen euro neergeteld. Een schijntje vergeleken bij het wat het gameontwikkelaar Rockstar Games heeft opgeleverd toen het eenmaal op de markt kwam. In drie dagen tijd haalde het bedrijf meer dan 1 miljard dollar binnen: een recordbedrag, in een recordtijd.

Ontspanning

Recensenten en gamers zijn vrijwel zonder uitzondering lovend over de game. Over de negatieve componenten in het spel wordt zelden gesproken. Dick Trubendorffer, algemeen directeur van GGZ CrisisCare Trubendorffer in Amsterdam, vindt dat er meer gewaarschuwd moet worden voor de verslavende aspecten van GTA V (Zie: ”Het is goed dat er discussie over komt”). Ook waarschuwt hij voor het geweld, het seksisme en het racisme dat in het spel voorkomt. „Die eenzijdige focus op geweld appelleert aan iets wat in de mens zit. Maar de vraag is of we daar ongebreideld aan moeten toegeven. Bovendien heeft al dat geweld en seksisme een negatieve invloed op de maatschappij.”

Dat er veel geweld in GTA V voorkomt, zal Herm Kisjes, trainer, docent en behandelaar bij verslavingskliniek Affect2u in Eindhoven, niet ontkennen. Wel staat hij iets genuanceerder tegenover het populaire spel dan Trubendorffer. „Veel mannen en jongens vinden het gewoon leuk om naar actiefilms te kijken of een schietspel te spelen. Dat betekent niet dat ze dat geweld meteen zelf ook overnemen, maar het spelen is voor hen vaak gewoon ontspanning.”

Hij plaatst één belangrijke kanttekening bij zijn opmerking: „Een kind van twaalf moet absoluut geen GTA gaan spelen. De leeftijdsgrens van 18 jaar moet aangehouden worden, zoals die ook op de verpakking staat. Kinderen kunnen geweld niet plaatsen en gaan erover dromen. Het vervormt hun brein.”

Supervet

Ondanks dat in het spel vrijwel elk van de Tien Geboden overtreden wordt, zijn er ook refojongeren die het spel spelen, weet Gerard (15). „In mijn kerkelijke vriendengroep gaat het regelmatig over GTA V.”

Hij beschrijft het spel als volgt: „Je ziet mooie auto’s rijden en mensen rondlopen die je in elkaar kunt slaan en kunt vermoorden. Steeds kun je nieuwe missies doen, wat maakt dat je door wilt gaan met spelen. Ik had van tevoren gelezen dat het verslavend kon zijn en dat kon ik ook een beetje merken. Het is gewoon zo’n leuk spel en het zit erg goed in elkaar.”

Zelf heeft hij het spel gekocht omdat hij „hoorde dat het supervet was.” Na een aantal dagen heeft hij het echter via Marktplaats weer verkocht. „Er zitten ook vloeken in en grove woorden; dat was voor mij een van de redenen om het te verkopen.”

Een moeilijke keuze, geeft hij toe. Want stiekem knaagt het nog weleens dat hij het niet gewoon gehouden heeft. „Sommige vrienden hebben er namelijk maar weinig moeite mee, juist omdat het maar een spel is. Die vinden het dan ook een beetje stom dat ik het verkocht heb. Aan de ene kant snap ik dat, aan de andere kant denk ik nog steeds dat het niet goed is om als christen zulke spelletjes te spelen.”