Internet voor een
appel en een ei

World Online. Wish. Freeler. Zonnet. Dellnet. Het aantal bedrijven dat Internet aanbiedt, stijgt met de dag. Paginagrote advertenties in kranten en tijdschriften, peperdure reclamespotjes op radio en tv moeten de consument over de streep trekken.

Echt gratis is het niet: de telefoon- en inschrijfkosten blijven voor rekening van de gebruiker. Omdat de providers geen abonnementsgelden innen, moeten ze ergens anders hun inkomsten vandaan halen. De opbrengst van de telefoontikken die het Internet-verkeer veroorzaakt, gaat voor een deel naar de provider. Dat bedrag is niet al te hoog: een Internet-aanbieder krijgt gemiddeld minder dan een halve cent per telefoontik. Advertenties vormen zodoende het leeuwendeel van de inkomsten. Bedrijven willen graag adverteren op de sites waar de meeste internetters komen. De providers doen hun best een zo groot mogelijk marktaandeel in handen te krijgen.

Zijn de bedrijfsnamen van veel Internet-aanbieders tamelijk onbekend, in werkelijkheid schuilen er gerenommeerde ondernemingen achter. Zo is Freeler, dat vorige week haar plannen presenteerde, opgezet door de ING-bank, de Postbank en het verzekeringsconcern Nationale-Nederlanden. Zonnet, bekend van de reclame bij bushaltes, weet zich verzekerd van de steun van het telefoonbedrijf Versatel, de muziekhandel Free Record Shop en popzender Radio 538.

Gratis pc
„Freeler zal World Online niet inhalen”, verwacht G. A. Brikkenaar van Dijk, woordvoerder van Internet-aanbieder World Online. „We gaan nog veel verder dan alle anderen”, beklemtoont Brikkenaar van Dijk. World Online komt over enkele weken met een in ons land nog onbekend fenomeen: de klant krijgt niet alleen een gratis Internet-abonnement, hij krijgt ook een snelle personal computer cadeau.

„Toch durven wij de strijd aan met World Online”, zegt R. Schepers, woordvoerder van Freeler. Meer dan 5 miljoen brieven verstuurde deze nieuwste Internet-provider de afgelopen week. Het doel: eind dit jaar 600.000 klanten. Schepers is optimistisch: „Achter Freeler zit een krachtige markt. Dat moet de consument vertrouwen geven.”

Veel meer dan een half miljoen klanten zal Freeler niet aankunnen. De telefoonlijnen zijn niet op zo'n stormachtige groei berekend, weet ook KPN. Het telecombedrijf noteerde tussen juni 1998 en juni 1999 bijna 4,6 miljard Internet-minuten, een stijging van 80 procent ten opzichte van het jaar daarvoor.

Flauwe afspiegeling
De strijd van de Internet-aanbieders in Nederland is een flauwe afspiegeling van wat zich in de Verenigde Staten, maar met name in Groot-Brittannië afspeelt. Het Amerikaanse Free-PC baarde begin dit jaar opzien door gratis computers mét Internet-aansluiting te beloven aan iedereen die zich bereid toonde enkele persoonlijke gegevens te verstrekken. En het bovendien voor lief namen dat hun computerscherm voor een deel uit reclame bestaat. Meer dan 1,5 miljoen Amerikanen reageerden desondanks enthousiast. De adverteerders ook, en dus krijgen nu elke maand 5000 mensen een gratis computer.

In Groot-Brittannië verraste Dixons vorig jaar vriend en vijand door kosteloos Internet-toegang aan te bieden,inclusief e-mail. De populariteit is enorm. Binnen een halfjaar sloten een miljoen Britten zich aan bij de provider. Telecomreus British Telecom vecht eveneens om een leidende positie. Een vijftigtal andere bedrijven probeert hun voorbeeld na te volgen.

Ook in Nederland is het verschijnsel gratis Internet niet nieuw. Aanbieder Wish startte eind januari. Binnen acht maanden steeg het abonneebestand naar 170.000. HCC, een vereniging van computergebruikers, heeft inmiddels 64.000 leden die onbeperkt toegang krijgen tot het net. Het Groningse kabel- en telecombedrijf CasTel introduceerde 2 jaar geleden al de gratis dienst voor het noorden van het land.

Kwaliteitsverlies
Is de consument uiteindelijk gebaat bij deze kosteloze abonnementen? „Voor degenen die nog nooit op Internet hebben gezeten, is zo'n gratis abonnement op zich niet verkeerd”, denkt voorzitter F. Eisner van de Vereniging van Nederlandse Internet Providers (NLIP). „Voor de consument is het gunstig. Hij kan het proberen en elk moment besluiten te stoppen. Het gevaar is wel aanwezig dat providers zich vooral druk maken met klanten binnen te halen zonder te investeren in productontwikkeling. Dat is op de lange termijn funest. Kwaliteitsverlies is een reëel gevaar.”

Eisner verwacht dat er uiteindelijk slechts enkele aanbieders overblijven. Hij verwijst daarbij naar de ontwikkelingen in de mobieletelefoniesector. „Er zijn nu nog maar een handvol grote aanbieders. Een mobiele telefoon krijg je ook bijna overal gratis. De consument kiest zelf wat hem het meest aanstaat. Eigenlijk wachten alle Internet-aanbieders op wat de consument wil. Dat weten we niet.”

„Het is te hopen dat bedrijven eerlijke voorlichting geven”, vindt E. van Kauwen, voorlichter Internet-zaken van de Consumentenbond. „In ieder geval moet je nooit een contract voor lange termijn afsluiten. De helpdesks zijn bijna nooit gratis. Bovendien moet je de telefoonkosten goed in de gaten houden.”

Militair idee groeit uit tot net voor het volk