Kink in de kennisnetkabel

Alle scholen op kennisnet. Dat is het ambitieuze doel van minister Hermans. Hij heeft de Tweede Kamer daarin mee. Die gaf hem in 1999 toestemming om naar alle scholen, zowel in het basis- als het voortgezet onderwijs, een hogekwaliteitskabel uit te rollen, die snel surfen naar kennisnet mogelijk maakt.

Het uitrollen en exploiteren van kennisnet is, na een Europese vergelijking, gegund aan nl.tree, een samenwerkingsverband van de grote kabelmaatschappijen in Nederland. In ieder geval tot 2003 is het Haagse bedrijf met deze klus belast. Daarna bekijkt minister Hermans opnieuw wie er met het landelijke informatienetwerk voor scholen, bibliotheken en culturele instellingen verder mag.

Om scholen niet te dwingen gebruik te maken van kennisnet, nam de Tweede Kamer in juli 1999 een motie van mevrouw Lambrechts (D66) aan. Die regelde een scheiding tussen het aanleggen van de digitale infrastructuur (de kabels) en het daadwerkelijk gebruikmaken van informatie op en via kennisnet. Met andere woorden: alle scholen krijgen gratis een kabel, maar niemand wordt verplicht op kennisnet te gaan. Wie kennisnet niet gebruikt, hoeft ook niets te betalen.

Ruime uitleg
Nu nl.tree volop bezig is de kabels uit te rollen, blijkt dat de motie-Lambrechts niets voorstelt. Ook scholen die de kabel alleen willen gebruiken om bijvoorbeeld naar RDNet of een ander gefilterd internet te surfen, moeten betalen. Maar liefst het volle pond: 18 gulden per leerling per jaar. Dat bedrag rekent nl.tree voor het zogeheten basispakket van kennisnet. Daarin zitten behalve de kabel ook onbeperkte toegang tot internet, het gebruik van e-mail voor alle leerlingen, het hebben van een eigen domeinnaam en de mogelijkheid voor alle gebruikers om zelf websites te bouwen.

Het begrip ”diensten” blijkt nu door nl.tree ruimer te worden uitgelegd dan Lambrechts en de Tweede Kamer destijds bedoelden. „Het gebruikmaken van de kabel is een kennisnetdienst”, zegt Diana Klever, woordvoerster van het ministerie van Onderwijs, onomwonden. „De prijs van het basispakket is zo concurrerend dat scholen voor dat geld nooit zelf een digitale kabel kunnen laten aanleggen”, voegt ze er aan toe.

Esther Beltman, woordvoerster van nl.tree, zit op dezelfde golflengte. „Als scholen op kennisnet willen, betalen zij daarvoor. Ook als ze ervoor kiezen om uitsluitend door te linken naar internet of een gefilterde vorm daarvan.”

Het kost mevrouw Beltman weinig moeite de voordelen van kennisnet op te sommen. „Kennisnet is een beveiligd en beheerd netwerk zonder reclame, voor en door het onderwijs. Kennisnet bevat nu al kringen van vakdocenten die met elkaar kunnen communiceren, en ook het Jeugdjournaal. Onlangs hebben educatieve uitgevers een exclusieve overeenkomst met kennisnet gesloten voor het aanbieden van hun educatieve software.”

Gratis
Beltman wijst erop dat ook scholen die niet op kennisnet willen, extra geld van het ministerie van Onderwijs krijgen, dat zij vrij mogen besteden. „Doel van de minister blijft uiteraard dat alle leerlingen snel de mogelijkheid krijgen om van kennisnet gebruik te maken en nl.tree steunt hem daarbij van harte.”

Het bedrag dat scholen voor kennisnet krijgen is 23 gulden per leerling per jaar. (Een school met 4000 leerlingen strijkt dus bijna 100.000 gulden per jaar op!) Als er van die 23 gulden 18 gulden afgaat alleen voor het gebruik van de kabel, is dat veel te veel, stelt dr. G. van der Hoek, directievoorzitter van het Driestar College in Gouda en voorzitter van de commissie Reformatorische Filtering Internet, die zich inzet voor een 'schoon' internet voor het reformatorisch onderwijs.

„Ik vind dat het gebruik van de kabel gratis moet zijn. Vanaf de vorige minister van Onderwijs, Ritzen, is er gezegd: Nederland is kennisland, daar gaan we flink in investeren. Wat er nu gebeurt, is vestzak-broekzak. Wat het ministerie met de ene hand geeft, neemt het met de andere bijna helemaal terug.”

Filters
Sinds vorige maand zijn de reformatorische scholen in gesprek met kennisnet over de mogelijkheid om filters te plaatsen. Technisch is dit mogelijk en als het aan Magda Bruin, leider van het project ”Zoeken, vinden, filteren” bij kennisnet, ligt, komen die filters er zeker. De scholen zullen kunnen kiezen uit diverse soorten filters, van licht tot zwaar, die verschillende categorieën ongewenste informatie tegenhouden.

R. A. Hertog, projectmanager digitale media bij het Reformatorisch Dagblad, verwacht niet dat de zware filters zullen voldoen voor het reformatorisch onderwijs. „Het RD en de commissie RFI zijn in gesprek met kennisnet over de mogelijkheid om scholen via de kennisnetkabel rechtstreeks naar het informatieaanbod van het RD te loodsen. Een community van ruim honderd vrijwilligers zoekt naar verantwoorde sites. In de toekomst geven zij ook de kwaliteit van de sites aan, zodat leerlingen gemakkelijk goede informatie zullen vinden. Op termijn zullen we zeker 2000 sites per maand kunnen toevoegen aan ons bestand.”

Scholen kunnen ook kiezen voor verschillende soorten internettoegang, bijvoorbeeld RDNet-Plus voor de onderbouw en een filter voor de bovenbouw. Dat loopt echter wel in de papieren, want de kosten van filtering zijn niet inbegrepen in de 18 gulden per maand. Van der Hoek: „De aanbieders van informatie, bijvoorbeeld het RD of filterbedrijven, zullen daar geld voor vragen. Reken maar op een gulden of 7 à 8 per leerling. Het is een opeenstapeling van kosten. We gaan dan ver boven de 23 gulden uit.”

ADSL
Een van de mogelijkheden om te bezuinigen is het zelf aanleggen van een kabel als alternatief voor de infrastructuur van kennisnet. KPN biedt sinds begin vorig jaar een nieuwe dienst aan, Mxstream, die gebruikmaakt van de ADSL-techniek. Scholen kunnen voor 175 gulden per maand een abonnement nemen, waarbij de bandbreedte tot 1 megabit per seconde (Mbit/s) bedraagt, zestien keer de snelheid van ISDN.

De snelheid van de kennisnetkabel hangt af van het type school en het aantal leerlingen; minimaal 1 Mbit/s is wat kennisnet voorstelt bij een school voor voortgezet onderwijs met 650 leerlingen. De abonnementskosten voor ADSL zijn echter stukken lager, want een school met 650 leerlingen is bij kennisnet 975 gulden per maand kwijt. Weliswaar is ADSL nog niet overal beschikbaar, zijn de mogelijkheden minder uitgebreid en zijn er diverse aanloopproblemen met deze techniek, maar ook de kennisnetkabel moet zich nog bewijzen.

Een eigen aansluiting als alternatief voor kennisnet is voor Van der Hoek een serieuze optie. „We zullen dat in de commissie RFI zeker als aandachtspunt meenemen.” Albert Schot, onafhankelijk adviseur van kennisnet, bevestigt dat het zelf aanleggen van de kabel best voor 18 gulden per leerling kan, „maar dan heb je het nog niet over de diensten. Die kosten moet je er nog eens bijtellen. Uiteindelijk zal zo'n school veel duurder uit zijn.” Schot zegt „diverse aanvragen” van scholen te hebben die willen weten of deze oplossing voor hen interessant is.

Goed luisteren
Een andere mogelijkheid is volgens Van der Hoek dat kennisnet een apart, lager bedrag rekent voor scholen die alleen de infrastructuur van kennisnet, de kabel, gebruiken. „Ik denk dat de Tweede Kamer daar ook op zal aansturen, zeker als mevrouw Lambrechts van D66 na het kerstreces gaat vragen hoe het zit met de uitvoering van haar motie.”

Een lager tarief voor kabelgebruik is volgens Diana Klever van het ministerie van Onderwijs op dit moment niet aan de orde. „Maar als er veel scholen zijn die dit willen, moeten ze dat bij kennisnet aankaarten. Wij luisteren goed naar signalen uit het veld.”

Van der Hoek vindt in het algemeen dat het product kennisnet zeer moeizaam van de grond komt. „Er zijn veel problemen en de kwaliteit van de dienstverlening laat te wensen over. De informatie is matig en soms werkt het netwerk helemaal niet.” Het speelt kennisnet ook parten, aldus de Driestar-topman, dat het project onder verantwoordelijkheid van het ministerie valt, en daarmee van de politiek. „Elke beleidsbeslissing moet in de Tweede Kamer aan de orde komen. Dat werkt vertragend.”

Mevrouw Beltman begrijpt de kritiek niet. „We hebben al veel scholen op kennisnet aangesloten, voornamelijk in het voortgezet onderwijs. De overgrote meerderheid geeft te kennen geen klachten te hebben, maar is enthousiast. Dat enthousiasme groeit naarmate het gebruik van kennisnet en de mogelijkheden toenemen. In het basisonderwijs hebben duizenden scholen gevraagd om als een van de eerste te worden aangesloten. Ons primaire doel is de overgrote meerderheid van de scholen te helpen. Dat heeft onze prioriteit, en daarin slagen we ook.”

Hoge eisen
Ook Diana Klever van het ministerie van Onderwijs heeft het volste vertrouwen in kennisnet. „Kennisnet is een goed middel om te leren werken met de informatie- en communicatietechnologie. We hanteren hoge kwaliteitseisen.” Kennisnet staat volgens haar open voor lokale initiatieven. Ze noemt een groep scholen in Tilburg als voorbeeld. „Die willen meer dan kennisnet en hebben een apart contract met ons afgesloten.”

Verscheidene scholen lieten inmiddels weten geen belangstelling voor kennisnet te hebben, aldus onafhankelijk adviseur Albert Schot. Hij wijst op een groep scholen rond Enschede, een groot regionaal opleidingencentrum en een school in Hilversum, waar KPN voor 1,5 miljoen gulden heeft ingepompt aan ICT-faciliteiten. „Daardoor heeft deze school mogelijkheden die kennisnet nooit kan bieden.”

Het kabelconsortium dat kennisnet gaat uitrollen is nl.tree.