Onrust over vrijspraak Haarlemse arts

Verdere uitholling
euthanasiewet

De arts die door de Haarlemse rechtbank werd vrijgesproken, had geholpen bij de levensbeëindiging van zijn patiënt oud-PvdA-senator E. Brongersma. De man was levensmoe. Tot nu toe was euthanasie in zo'n geval niet toegestaan. Volgens de wet moet er sprake zijn van uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Maar de rechtbank in Haarlem vindt dat ook iemand die gebukt gaat onder de zinloosheid van zijn bestaan, ondraaglijk lijdt.

Tegen de arts, P. Sutorius, was drie maanden voorwaardelijk geëist. De rechtbank vindt echter dat hij geen strafbaar feit heeft gepleegd. Hij moest volgens het vonnis kiezen tussen de plicht het leven van zijn patiënt te behouden en de plicht diens lijden te verlichten. Hij koos voor het laatste en die keuze vindt de rechtbank gerechtvaardigd.

Geschrokken
De artsenorganisaties KNMG en LHV zijn geschrokken van de uitspraak. De KNMG vreest dat door de vrijspraak artsen doorgeefluiken worden voor euthanasiemiddelen aan mensen die het leven niet meer zien zitten. „Tot dusverre was ondraaglijk en uitzichtloos lichamelijk of psychisch lijden de grondslag voor zorgvuldige beëindiging van het leven. Dat moet zo blijven. Je mag en kan van een arts niet verwachten dat hij het leven helpt beëindigen van een patiënt die levensmoe is”, reageert KNMG-voorzitter R. Hagenau.

Hij zegt bang te zijn voor het hellend vlak en ziet aankomen dat huisartsen in buitengewoon moeilijke situaties verzeild raken als patiënten bij hen komen met een verzoek tot (hulp bij) zelfdoding. „Volgens dit vonnis zouden ze dat dan niet kunnen weigeren.” De Landelijke Huisartsen Vereniging (LHV) is het met die reactie eens.

Directeur R. Jonquiere van de Nederlandse Vereniging voor Vrijwillige Euthanasie (NVVE) vindt het juist een goede zaak dat nu ook de angst voor lichamelijke aftakeling onder de term ondraaglijk lijden valt. De NVVE was nauw bij de verdediging van de arts Sutorius betrokken.

Directeur prof. dr. ir. H. Jochemsen van het Lindeboom Instituut vindt dat het Haarlemse vonnis een verontrustende redenering volgt. „De dood wordt gezien en geaccepteerd als oplossing voor mensen die het niet meer zien zitten en het leven als zinloos ervaren. Dat zegt iets over onze cultuur.”

Hij wijst erop dat de arts in het vonnis de taak wordt toegekend als oplosser van alle mogelijke lijden. „Brongersma zal het zeker erg moeilijk hebben gehad, maar het is toch niet de taak van een huisarts om een dergelijk probleem op te lossen? De KNMG heeft daar al eerder voor gewaarschuwd en heeft nu terecht aangegeven dat de grens is bereikt.”

De verwachting is dat het openbaar ministerie in hoger beroep gaat. Minister Korthals van Justitie stuurt daarop aan, terwijl ook de Tweede Kamer een appèl zou toejuichen.

Debat
De uitspraak van de Haarlemse rechtbank viel gisteren samen met een debat in de Tweede Kamer over de nieuwe euthanasiewet. De wet laat artsen die voldoen aan zorgvuldigheidseisen vrijuit gaan als ze euthanasie plegen of helpen bij zelfdoding. De regeringspartijen, PvdA, VVD, en D66, steunen de wet, evenals GroenLinks. De christelijke partijen en de SP zijn fel tegen. Zij vrezen een hellend vlak. In de Kamer werd ook gepleit voor de mogelijkheid van euthanasie bij dementerenden.

De ministers Korthals van Justitie en Borst van Volksgezondheid reageerden zeer verschillend op de uitspraak in de zaak-Sutorius. Korthals vindt het klaar-met-het-leven-argument onvoldoende grond voor euthanasie of hulp bij zelfdoding.

Minister Borst daarentegen vindt dat de samenleving heel goed na moet denken over de vraag of ouderen die zich eenzaam voelen en niemand meer hebben, op verzoek gedood mogen worden. „Ik heb ze ook gekend, mensen van in de negentig die zeiden: „Er is niets meer aan. Iedereen met wie ik praatte is dood en het enige wat ik hoop is dat ik de volgende morgen niet meer wakker word.” Daar kunnen we niet zomaar aan voorbijgaan. Dat moeten we in de toekomst bediscussiëren”, aldus Borst.

Ook de Kamer reageerde zeer verschillend op de vrijspraak. De regeringspartijen, PvdA, VVD en D66, en GroenLinks zijn tevreden. Het D66-kamerlid Dittrich sprak over „een goede, logische uitspraak.” De christelijke fracties betreuren het vonnis.

Aftakeling

Enig verschil van inzicht tussen de bewindslieden kwam gisteren ook openbaar over de vraag of mensen die dementeren in aanmerking mogen komen voor euthanasie. De fracties van VVD en D66 willen dementie ook laten gelden als een geldige reden voor euthanasie wanneer mensen een wilsverklaring hebben ingevuld. Volgens het VVD-kamerlid Vos kan geestelijke aftakeling worden beschouwd als uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Mensen die hun wil kenbaar hebben gemaakt en hun wil regelmatig tegenover de huisarts hebben bekrachtigd, zouden op enig moment door de arts gedood mogen worden.

De ministers Korthals en minister Borst wezen erop dat dementie op zich geen reden kan zijn voor levensbeëindiging op verzoek. Mensen moeten ook uitzichtloos en ondraaglijk lijden. Bovendien moet worden voldaan aan de zorgvuldigheidscriteria, aldus Korthals.

Minister Borst ging een stapje verder door te stellen dat mensen wel kunnen lijden aan het vooruitzicht dat ze dement zullen raken: „Dat lijden kan ondraaglijk en uitzichtloos zijn.” En dat is volgens de wet wel een grond voor euthanasie.

De bewindsvrouw voegde er aan toe dat het wel om een moeilijk probleem gaat. Mensen die dement zijn, kunnen vaak hun wil niet meer uiten en dat is wel een belangrijke voorwaarde voor levensbeëindiging op verzoek. Een schriftelijke wilsverklaring die vroeger is opgesteld, mag dan een doorslaggevende rol spelen.

Bovendien is het volgens Borst zo dat ook mensen die dement zijn soms kenbaar kunnen maken of ze lijden of gelukkig zijn: „Ook kunnen ze actief iets doen, bijvoorbeeld het weigeren van eten.”

De Tweede Kamer praat over enkele weken verder over de nieuwe euthanasiewet.

Weg vrij voor Klaar Met Leven-kerk