Concorde-ramp
vraagt om een
zwijgende pers

De ramp met de Concorde, die dinsdag bij Parijs neerstortte, heeft heel wat emoties losgemaakt. Torsten Krauel vindt dat het de media past te zwijgen bij deze onbeschrijfelijke gebeurtenis. Krauel schreef deze bijdrage donderdag in de Duitse krant Die Welt.

De media worden vaak met de dood geconfronteerd. Ze hebben de neiging er speciale aandacht aan te geven, de dood in de openbaarheid te brengen en smeuïg te verslaan. Wie de dood in zijn directe omgeving meemaakt, de dood doorleven moet, zoals nu de nabestaanden van de ”Concorde-slachtoffers”, voelt het heel anders. Zoals een dichter zegt: „Nu zal de zon zo schitterend opgaan. Alsof er geen ongeluk was gebeurd in de afgelopen nacht.”

De treurenden behoedzaam en piëteitvol benaderen, kunnen de media dat? Zijn ze bevangen door hun opdracht nieuws te brengen of gevangen in de wereld van de ontroostbaren? De media behoren niet te kwetsen en willen dat ook niet. Onbewust handelen ze zoals in de Romeinenbrief staat: „Verblijdt u met de blijden en weent met de wenenden.” Daarbij begeven zij zich op een zeer smal pad.

Schril
Tussen al die berichten, grote veranderingen en opgewonden geluiden die journalisten dagelijks bereiken, steken tragedies als die bij Parijs schril af. Ze verwekken afschuw. Ze maken een eind aan de nieuwsgierigheid. Ze beschamen degenen die juist nu boven op het nieuws zouden moeten zitten.

Misschien hebben journalisten langzaamaan geleerd om met de beelden en gebeurtenissen uit oorlogsgebieden om te gaan. Na een tragedie als het neerstorten van de Concorde echter naderen nieuwsgierigen tot mensen die in het niemandsland van de schok omzwerven; die zich zouden willen verstoppen voor de wereld of al het gebeurde eerst rustig op zich willen laten inwerken.

Hoe schrijft, hoe spreekt een journalist over mensen die bij de herinnering aan de slachtoffers misschien moeten denken aan Friedrich Rückerts woorden: „Vaak denk ik: Ze zijn alleen maar even naar buiten gegaan”?

Het land treurt, ook de pers. Behoedzaam treuren, zoals het in de niet direct door het verlies getroffen media zou moeten gebeuren, vraagt eigenlijk om te zwijgen. En hen aan het woord te laten die daartoe aangesteld zijn – zielszorgers, verwanten, hulpverleners. Dat zou genoeg moeten zijn.

Als men niet over de catastrofe zou schrijven en erover zou zwijgen, dan zou dat de indruk wekken dat een ramp als die van deze week de journalisten niet interesseert. Dat is niet zo. Integendeel. De dood dichtbij is heel anders dan de dood op afstand. De dood bij heldere hemel is heel anders dan de dood door oorlog. De donkere beklemdheid die na het ICE-treinongeluk bij Eschede over het land hing, is er weer.

Journalisten moeten schrijven, verslag doen. Zij moeten een beeld scheppen van de volle werkelijkheid, hoe gruwelijk die ook is. Dat brengt bij verslaggevers een geweldige spanning: de drang om te zwijgen en de noodzaak om te spreken. Opdat de wereld weet wat er is gebeurd en welk een onbeschrijfelijk verdriet is aangericht.

De media zoeken naar woorden. En verwerpen ook vaak de gevonden woorden weer. Spreken over „aanslagen van het lot” wordt problematisch wanneer men zich uitvoerig bezint op zijn gevoelens, maar slechts zelden een werkelijk besef van het gebeurde heeft. Woorden zoeken omdat het beleven ontbreekt, is een van de prijzen die een maatschappij betaalt die zich van vele lotgevallen van vorige generaties heeft bevrijd. Journalisten merken dat heel goed.

Tegelijk wordt men zich steeds meer bewust hoe klein een mens voor zichzelf kan worden wanneer hij beseft dat het ongeval bijna iedereen had kunnen treffen. Een Concorde-vlucht is door de ramp binnen veler leefwereld geplaatst – niet van allen, maar wel van velen.

Machtig
Zo is nu de dood machtig in ons, maar het leven is nog in u. Tegenwoordig is het geloof in een hogere zin van het leven minder algemeen dan in het verleden, ook het geloof in een hogere zin van de dood. De beklemdheid die op het land is gedaald, de innerlijke stilte, weerspiegelt echter het besef dat de mens niet de baas in zijn eigen leven worden zal, zoals de vakantiegangers hadden gehoopt.

Dit gevoel verenigt de media en de publiciteit, in deemoed en treurigheid.