Johann Sebastian Bach

Grootmeester onder de componisten. Virtuoos speelman, die een knokpartij met een „broekje” niet uit de weg ging. Maker van doorleefde muziek. Overtuigd lutheraan die aan veel composities de letters SDG, soli Deo gloria, toevoegde. Op 28 juli is het 250 jaar geleden dat hij overleed. „Bij Bach blijft er nooit een draadje in zijn borduurwerk loshangen”, vindt componist Daan Manneke, terwijl organist Everhard Zwart „opleeft” als hij een Bach-werk speelt: een kennismaking met Bachs leven en werk.

deel 1: Eisenach (1685-1695) Mijmeren bij de doopvont Eisenach, 23 maart 1685. Stadsmusicus Johann Ambrosius Bach houdt in de Georgenkirche zijn twee dagen oude zoon Johann Sebastian ten doop.

deel 2: Ohdruf, Lüneburg, Weimar, Arnstadt, Dornheim (1695-1707) Knokpartij met een „broekje”. Een indrukwekkende orgelkeuring, een opstootje met studenten, teleurstelling over ondermaatse zangers en onbegrepen orgelspel: Bachs eerste job, in Arnstadt.
deel 3: Weimar (1707-1717) Componeren in ´t gevang Hertog Wilhelm Ernst weigert zijn concertmeester te laten gaan. Wanneer Bach aandringt, komt hij in de nor terecht, waar de „halsstarrige” componist werkt aan zijn Orgelbüchlein.

deel 4: Köthen (1717-1723)
Aan het hof in Köthen levert Bach stapels partituren: ouvertures, concerten, suites voor cello solo, viool-, fluit- en gambasonates met klavierbegeleiding, Franse en Engelse suites voor klavier.		 deel 5: Leipzig (1723-1750)
Opgescheept met een „luie cantor” Leipzig is dé Bach-stad, inwoners van de oude handelsstad hebben gelijk. Johann Sebastian bracht er 27 jaar door.
  Het nazaat vernieuwt
Omdat het in de achttiende eeuw geen enkel nut heeft iets met de muzikale gaven van de dochters te doen, weten we alleen iets over Bach´s zonen: Wilhelm Friedemann (1710-1784), Carl Philipp (1714-1788), Johann Christoph Friedrich (1732-1795) en Johann Christian (1735-1782).
  IJkpunt voor latere generaties
Het aanzien van Bach is spoedig na zijn dood zo groot dat het onbestaanbaar is dat een zichzelf respecterend musicus zijn werk niet kent. Bach wordt het ijkpunt voor veel latere componisten.
  „Dit is om te huilen, zo mooi”
„Het was wel even durven”, zegt Jaap Zwart jr. over zijn laatste cd. In de Domkerk te Utrecht speelt hij ”Bach, maar anders...”
   De Matthäus versus De Heer
„Bach is het begin en einde van alle muziek.” Die uitspraak willen de koordirigenten Cor de Haan en Johan van Oeveren onderstrepen.
Carillonmuziek
Regelmatig zet beiaardier Boudewijn Zwart een hele stad onder de paraplu van Bach. Dat lijkt vreemd, want Bach schreef geen carillonmuziek. Er moet dus gearrangeerd worden.
    Eerherstel voor een ambacht
Op de tafel voor arrangeur Bierling ligt het manuscript van de ”Sinfonia in e”, een bewerking van het Preludium in e BWV 855 van Johann Sebastian Bach. Het muzikale handschrift verraadt een gedreven iemand.


Het geheim blijft
Wat is het geheim van Bach? We leggen deze vraag voor aan Everhard Zwart, organist, aan Daan Manneke, componist en aan Pauline Oostenrijk, hoboïste.

 
Besmet met het orgelvirus
Na Bram Beekman, Ewald Kooiman, Ton Koopman en Jacques van Oortmerssen stort ook Piet Wiersma zich op Bach. De Groninger hoopt in 2002 de opnamen van al diens orgelwerken te hebben afgerond.
  
Niet leren met een koorstuk aan
Veel jongeren vallen volgens Wyanda Verhage alleen al bij het horen van de naam Bach in slaap. Zij niet. Juist niet. „Als ik tijdens het leren een koorstuk aanzet, kom ik niet meer aan studeren toe.”
Soli Deo Gloria
Bach wil niets anders dan met de gaven die God hem geeft zijn Schepper eren. Dat blijkt uit heel zijn oeuvre. Op veel van zijn composities schrijft hij de letters S.D.G. (Soli Deo Gloria).
   Theologische bibliotheek
Johann Sebastian Bachs bibliotheek bevatte veel composities van collegae. Een groot deel werd gevormd door geestelijke literatuur, liedbundels, bijbeluitgaven en commentaren.

Gezongen preken
De Thomascantor sluit met zijn cantates zeer nauw aan bij Gods Woord en bij de eredienst. Daarom een korte verkenning, die prachtige ontdekkingen oplevert.

 

     Clavierübung III
Tot drie uur ´s nachts was en is dr. A. A. Clement (1962) bezig met Bach. Na acht jaar noeste arbeid ligt het resultaat op tafel: een lijvige Duitstalige studie over Bachs belangrijkste verzameling composities voor orgel.