De Duitse Bondsdag schafte in juni van dit jaar abortusparagraaf 219a af. Volgens die passage mochten artsen op hun website geen informatie over abortus verstrekken. Om die reden stond de paragraaf in Duitsland bekend als het Werbeverbot, in het Nederlands reclameverbod. Het ging hier dus niet om reclame op radio of televisie, maar om informatie over abortus op de website van een huisarts.

SPD, FDP en Groenen hadden het schrappen van deze paragraaf in hun verkiezingsprogramma’s staan. Na het aantreden van de regeringscoalitie verdween de paragraaf al vrij snel.

Maar daarmee is het laatste woord over abortus niet gezegd. Paragraaf 219a volgt op paragraaf 218. En daarin staat dat abortus strafbaar is. Dat is het gevolg van een uitspraak in 1993 van het Constitutionele hof in Karlsruhe. Het hof stelde dat de bescherming van het menselijk leven moest worden benadrukt. Om de waarde van het menselijke leven te onderstrepen, is abortus strafbaar gesteld en opgenomen in het wetboek van strafrecht.

Een zwangerschapsafbreking is toegestaan als een vrouw niet langer dan drie maanden zwanger is. Dan moet zij drie dagen voor de ingreep een afspraak maken met een adviesbureau. Hier wordt voorlichting gegeven over de voors en tegens van abortus. Officieel moeten de (regerings-)centra pleiten voor het leven. In de praktijk gaan ze niet tegen de wensen van de vrouw in.

Abortus is bovendien onder bepaalde medische omstandigheden toegestaan en na verkrachting.

Na het schrappen van paragraaf 219a gaan er met name binnen de regeringspartijen SPD en Groenen stemmen op paragraaf 218 te schrappen. Het liefst hadden deze partijen dit punt ook in het coalitieverdrag opgenomen, maar dat heeft de FDP weten tegen te houden.

Minister van Justitie Marco Buschmann (FDP) noemde paragraaf 219a een anachronisme, een regeling die in deze tijd niet meer past. Anderzijds zei hij in februari: „Wie paragraaf 218 wil schrappen, moet een passende oplossing presenteren voor de bescherming van het ongeboren leven, want dat verlangt het Constitutionele hof terecht.”

Het laatste woord over paragraaf 218 is nog niet gezegd. Met name SPD en Groenen blijven zich sterk voor maken voor het schrappen van de paragraaf uit het wetboek van strafrecht. In november was bij een vergadering van de SPD in Hamburg het punt op de agenda gezet. Het voorstel om abortus uit het wetboek van strafrecht te verwijderen, oogstte het meeste applaus.

Euthanasie

Het Constitutionele hof in Duitsland verraste in 2020 door euthanasieparagraaf 217 nietig te verklaren. Dat gebeurde omdat de paragraaf uit 2015 indruiste tegen het in de grondwet vastgelegde persoonlijkheidsrecht van burgers. „Daaronder valt ook het recht om zelf te bepalen wanneer je sterft”, verklaarde Andreas Vosskuhle, een van de rechters van het Constitutionele hof in Karlsruhe. Paragraaf 217 maakte hulp bij het sterven vrijwel onmogelijk, stelde hij.

De uitspraak werd gedaan op het moment dat de christendemocraat Angela Merkel nog bondskanselier was. Haar regering pakte de zaak niet op, omdat de rechters aangaven dat er eerst een brede maatschappelijke discussie over euthanasie moest plaatsvinden. Zo gezegd zo gedaan. De kerken namen een standpunt in, evenals artsen en patiëntenverenigingen. Ook in de media volgde een brede discussie zodat de burger zich een mening kon vormen.

Op dit moment liggen er drie wetsontwerpen in de Bondsdag. Op 24 juni kregen dertien afgevaardigden in de Bondsdag spreektijd hun standpunt toe te lichten. Gelegenheid voor een debat was er niet.

Het meest behoudende voorstel lijkt op dit moment de meeste kans van slagen te hebben. In het voorstel wordt euthanasie geaccepteerd, maar er wordt tevens ingezet op preventie. Is iemand bijvoorbeeld depressief dan kan hij naar een huisarts gaan en vragen om euthanasie. De arts zal dan duidelijk moeten maken dat er andere uitwegen zijn. Niet alleen de christendemocraten staan achter het voorstel, maar ook afgevaardigden van de sociaaldemocratische SPD en de Groenen.

Tijdens de zitting van 24 juni werd afgesproken dat de Bondsdag deze herfst een beslissing zou nemen over euthanasie. Dit is tot op heden niet gebeurd. Als de nieuwe wet aan de Bondsdagleden wordt voorgelegd zal er geen sprake zal zijn van fractiedwang.

Gezin

De Duitse regeringscoalitie heeft een plan opgesteld waarbij een kind naast zijn vader en moeder nog meer ‘ouders’ kan hebben. Onze oosterburen spreken in dit geval over een ”Verantwortungsgemeinschaft”. In het Nederlands kan dit het best worden omschreven als gemeenschap die gezamenlijk verantwoordelijk is.

Het regeringsplan is overigens een oud voorstel van de liberale FDP. Die lanceerde het idee in januari 2020 toen de partij nog in de oppositie zat.

Een Verantwortungsgemeinschaft komt tot stand door twee, drie of vier volwassenen die een overeenkomst sluiten. „Het gezin is divers en is overal waar mensen verantwoordelijk voor elkaar zijn”, staat in het coalitieverdrag. Het regenbooggezin moet, zo wil de regering-Scholz, in de gezinspolitiek sterker worden verankerd.

De gedachte van een gemeenschap roept tal van vragen op waar de coalitie nog niet uit is. In Duitsland heeft een echtpaar belastingvoordelen. Hoe gaat dat met zo’n gemeenschap? Krijgen dan alle drie of vier ouders dat voordeel? Hoe wordt een echtscheiding geregeld als één partner uit de groep stapt?

Het lijkt erop dat de Verantwortungsgemeinschaft zoveel vragen oproept dat het vooralsnog bij een plan blijft. De christendemocraten zullen daar geen traan om laten. Een van de kritiekpunten van de Beierse CSU is dat het plan de weg effent voor polygamie. Plaatsvervangend voorzitter Dorothee Bär zei tegenover het dagblad Die Welt: „Hoe houd je een man tegen als hij met drie vrouwen wil verkeren? Het idee van de stoplichtcoalitie is onverenigbaar met onze cultuur en ik ben er zeker van de vooral de vrouwen er de dupe van zullen worden.”