In september verbijsterde de Russische kerkleider de wereld met het volgende: Wie in Oekraïne op het slagveld sneuvelt, vindt een open poort naar de hemel. Je sterft dan immers voor anderen. Door zo’n offer word je schoongewassen van je zonden. Toen ik dat hoorde, dacht ik: dit lijkt best veel op de ”heilige oorlog” van de islam.

Wat de moslims betreft: Poetins andere bondgenoot, de Tsjetsjeense leider Ramzan Kadyrov, zei deze week letterlijk dat de strijd in Oekraïne „een grote jihad” is. Maar hij is dan ook een echte moslim, Kirill niet.

Vorige week zei de Russische patriarch tegen bezoekers van de Wereldraad van Kerken echter het tegenovergestelde. Zijn bezoekers vroegen hem naar zijn steun voor de strijd in Oekraïne. „Een oorlog kan niet heilig zijn”, zou hij volgens het verslag vol verbazing hebben uitgeroepen. „Ik denk niet dat een kerk oorlog en vernietiging kan steunen.”

Dat een christen tegen oorlog is –en dan altijd, tegen elke oorlog– komt overeen met de theologie van de Oosters-Orthodoxe Kerk. Die vindt onze westerse leer van de rechtvaardige oorlog te slap.

Kort gezegd komt onze leer, die teruggaat op Augustinus, erop neer dat een oorlog in uiterste noodzaak mag worden gevoerd, onder een wettige leiding, en met middelen die passen bij het kwaad dat wordt bestreden. Je mag dus niet met een kanon op een mug schieten. Uit de discussies rond de oorlog in Irak in 2003 herinner ik me dat de toepassing van deze leer nog niet zo makkelijk is, gezien de tegengestelde standpunten van christenen.

De Russische kerk echter wijst sowieso de term ”rechtvaardige oorlog” af. Een oorlog heeft op zijn best een ”rechtvaardig doel” en is soms het ”minste kwaad”. Maar met eer en glorie thuiskomen van het slagveld is echt ongepast.

Nu is het ook in de Russische kerk het leven anders dan de leer. Jaarlijks trekt president Poetin begin mei alle militaire pakhuizen leeg voor een wervelende show om de Tweede Wereldoorlog te herdenken. Wie zit dan vooraan? Inderdaad, patriarch Kirill.

Regelmatig zie je ook foto’s van geestelijken die wijwater over wapens sprenkelen. Dit geeft in het Westen het beeld van een kerk die alles goedvindt.

Is dit allemaal hypocrisie? Was dat maar waar. Het zit veel dieper. Uit het verslag van de Wereldraad van Kerken blijkt dat Kirill Oekraïne ziet als boosdoener. Dat land is in 2014 begonnen op Donbas te schieten. Rusland verdedigt zich alleen. Kort gezegd: op 24 februari begon de grote vredesoperatie om recht en orde in het moederland te herstellen.

Dit is een totaal andere blik op de zaken dan wij in het Westen hebben. Dit is niet alleen een kwestie van beeldvorming die kan veranderen als Kirill vanaf vandaag een goede krant zou lezen. Het is een compleet ander wereldbeeld. Er is geen beginnen aan om dat te veranderen. We zullen met die verschillen moeten leven.