„Hier zie je waterwerpers. Betogers gooien stenen naar de politie”, zegt politieman Arjen Stobbe. Op een kamer in het pand van de luchtvaartpolitie op Schiphol wijst hij naar videofragmenten op zijn laptop. Het zijn eerder door een politiedrone gemaakte beelden van een grimmig coronaprotest op het Museumplein in Amsterdam.

Op het laptopscherm drijft de mobiele eenheid (ME) een groep demonstranten uiteen. Waterkanonnen spuiten, politiepaarden rukken op. Bij een politiebusje overmeesteren agenten een demonstrant. „Het droneteam van de politie stond op een dak. Met de luchtbeelden konden ME’ers op straat worden geïnformeerd”, vertelt Stobbe. Hij is op Schiphol de leider van het Team Onbemande Luchtvaartuigen van de luchtvaartpolitie. Dat team valt onder de landelijke eenheid van de politie.

Stobbe wijst op de krioelende mensenmassa op zijn computerscherm. „Op de grond kan de ME niet goed zien hoe groot een menigte is. Vanuit de lucht is dat overzicht veel beter. Politiedrones kunnen de grootste raddraaiers er snel uitpikken. ME’ers krijgen op basis van live dronebeelden instructie van hun commandant. Zoals: „Houd je linie vast. Het valt mee, de groep die jullie aanvalt telt hooguit honderd man.””

Opmars

De drone is binnen de politie bezig aan een snelle opmars. Maakte de politie in 2017 er 87 keer gebruik van, dit jaar is het onbemande luchtvaartuigje al meer dan 2100 keer ingezet bij het politiewerk (zie afbeelding op deze pagina). Streven is dat alle tien regionale politie-eenheden en de landelijke eenheid komende maanden elk hun eigen droneteam krijgen.

De politie gebruikt in Nederland zo’n 120 drones. Het plan is dat aantal stevig op te schroeven. Het aantal gediplomeerde dronevliegers moet groeien van 140 nu tot pakweg 240 in het jaar 2025.

Zeker bij het fotografisch vastleggen van ongevalslocaties biedt de drone belangrijke voordelen, legt Stobbe uit. Vlotter dan voorheen is zo’n plek (al dan niet driedimensionaal) in kaart gebracht. „Nu maakt de politie nog altijd in diverse gevallen foto’s vanaf bijvoorbeeld een mast op een politiebus. Vak voor vak. Dat kost vaak heel wat uren. Als een drone over zo’n locatie vliegt, is de politie veel eerder klaar. Toen op de A12 een spookrijder een groot ongeval had veroorzaakt, hadden we met drones binnen 20 minuten de ravage in kaart gebracht en kon het verkeer verder. Vroeger kostte zo’n klus ons de nodige uren. Denk aan de economische schade door files.”

Gecrashte auto’s

Drone-inzet na grootschalige verkeersongevallen heeft „absoluut meerwaarde”, zegt ook Henk Hilbrands. Hij is kartrekker van een sinds 2017 lopend droneproject van de politie-eenheid Oost-Nederland in samenwerking met de landelijke eenheid.

Drones leggen niet alleen sneller, maar ook nauwkeuriger dan voorheen een ongevalslocatie vast, vertelt Hilbrands in een kamer van een politiegebouw in Zwolle. „Voordeel is dat drones in een hoek van 90 graden foto’s maken. Ze hangen boven gecrashte auto’s. Dan krijg je beeldmateriaal in de goede verhoudingen. Maak je foto’s vanuit een hoek, bijvoorbeeld vanaf een mast op een politiebus, dan doe je de verhoudingen geweld aan. Ter vergelijking: Je kunt van mij vanuit een bepaalde hoek een foto maken waarop het lijkt alsof ik groter ben dan de Eiffeltoren.”

Van waarde is de politiedrone ook bij het tijdig vastleggen van een plaats delict, zoals de plek waar een moord is gepleegd, zegt Hilbrands. „Bewijsmiddelen in de open lucht kunnen van hun plek waaien. Voor de waarheidsvinding is het dus van groot belang om de plaats delict snel in beeld te brengen.”

In vergelijking met een helikopter heeft een drone een belangrijk voordeel bij het fotograferen van een plaats delict, zegt Hilbrands. „Als een helikopter laag vliegt, kan de hevige wind van de rotorbladen van de heli sporen in bijvoorbeeld zand of gras verstoren. Bij een drone heb je dat probleem nauwelijks.”

Politiedrones bewijzen ook hun nut bij het in de peiling houden van mensenmassa’s. In Amsterdam gebruikt de politie de toestellen om van bovenaf een oogje in het zeil te houden bij demonstraties.

Voorheen cirkelden er helikopters boven de menigte. Dat kostte de politie meer geld én veroorzaakte meer herrie, legt Stobbe uit. „Amsterdammers die dicht bij bekende demonstratieplekken wonen, klaagden nogal eens over lawaai van politiehelikopters. Nu de politie drones inzet, horen we amper klachten.”

Glas-in-loodramen

Inzet van drones bij het inspecteren van panden op explosieven levert de politie belangrijke tijdwinst op, stelt Stobbe „Je hoeft geen hoge stellages meer te bouwen. Met een drone kun je binnen een paar tellen kijken of er wat verscholen ligt in een nis ergens hoog in een gebouw.” Een politiedroneteam speurde bijvoorbeeld in de hoeken en gaten van het nieuwe Tweede Kamergebouw in Den Haag naar verdachte zaken. Ook inspecteerden de onbemande toestellen van de politie vorig jaar op Prinsjesdag de Grote Kerk in Den Haag. „Prachtig om een drone tussen de glas-in-loodramen te zien vliegen”, lacht Stobbe.

Met drones voorzien van geavanceerde opname-apparatuur kan de politie een buurt nauwkeurig scannen, geeft Hilbrands aan. „Denk aan een koninklijke toer door een stad. Een specialistische camera kan beelden met elkaar vergelijken en signaleert dat er, anders dan een dag eerder, langs de route een appel op een dak ligt. In die appel kan een bom verstopt zitten.”

Scholeksters

Doorgaans laat de politie het publiek weten dat er een drone actief is, behalve uiteraard bij heimelijke operaties. De luchtvaartuigjes voorzien van politiekleuren dan wel een logo heeft weinig zin, benadrukt Stobbe. „Een drone op 120 meter hoogte ziet er uit als een stipje.”

Tast de drone-inzet de privacy van burgers aan? De politie kan immers met gemak over de schutting kijken? „Wij geven onze mensen mee dat ze niet te pas en te onpas de camera moeten richten op privéterrein”, reageert Stobbe. „Ze dienen de drone alleen in te zetten op plekken waar dat noodzakelijk is.”

Zeker in spanningsvolle situaties –zoals bij roerige demonstraties– kiest de politie een veilige start- en landingsplek, zegt Stobbe. „Denk aan een dak.”

Tot op heden zijn teams of drones amper belaagd door boze omstanders. „Er zijn bij een coronademonstratie wel een keer eieren gegooid in de richting van een politiedrone. Maar die raakten het toestel bij lange na niet.”

Droneteams hebben eerder last van dieren. „De ernstige belagingen komen van kieviten en scholeksters”, lacht dronespecialist Hilbrands. „We zetten eens een drone in na een scheepsongeval in de sluizen van IJmuiden. Kennelijk waren we in het territorium van meeuwen beland. Een meeuw viel de drone aan. In zo’n geval verschuiven we ons werkterrein een eindje.”

Het luchtruim wordt voller. Niet alleen de politie gebruikt drones. Ook andere hulpdiensten én burgers sturen het zoemende apparaat de lucht in. Zorgen maakt de politie zich over mensen die drones met kwade bedoelingen de lucht insturen. Zoals criminelen die via een drone wapens zouden kunnen droppen op een luchtplaats van een gevangenis. Of terroristen die per drone een menigte mensen willen aanvallen met bijvoorbeeld een biologisch wapen.

In situaties waarbij terreur dreigt, zouden dronespecialisten van Defensie kunnen komen opdraven, zegt Stobbe. „Het zou echt lastig zijn om een drone uit de lucht te schieten. Ik zie dat niet snel gebeuren. Een andere mogelijkheid is dat politie of leger inbreekt op de besturing van een vijandelijke drone en die overneemt. Verder zou je een net kunnen gebruiken om een drone te vangen.”

Verwarde man

Hoewel bij vermissingen de helikopter doorgaans „de eerste keus en het beste middel” is, kan ook de drone goede diensten bewijzen, zegt Stobbe. Een bekend verhaal in politiekringen is de vondst van een verwarde man in drassig grasland, nabij het Overijsselse dorp Sint Jansklooster.

Op de laptop van Stobbe verschijnt een foto van een oudere man in rode trui. Hij ligt op zijn buik, in hoog gras. Vlak naast hem staan twee agenten. Een drone spoorde de man op. „Hij had zijn bootje verlaten, ging dwalen en belandde in zwaar verwarde toestand ergens in het hoge gras. Zelfs op een meter afstand konden de twee politiemensen hem niet zien liggen.”

Ook Henk Hilbrands verhaalt van de gedenkwaardige drone-inzet nabij Sint Jansklooster. „Vanwege de drassige grond konden we het terrein niet goed en snel uitkammen met mensen, een voertuig of een speurhond. Dan is een drone een uitkomst. Het is zo mooi dat die man nog leefde. Dat is voor een politieman een waar geluksmoment.”