De emeritus hoogleraar in de geschiedenis van het gereformeerd piëtisme sprak zaterdag in de Grote Kerk te Linschoten. Stichting Studie Nadere Reformatie, waarvan hij voorzitter is, hield daar haar najaarscongres met als thema ”Huwelijk en echtscheiding”. Daarbij kwam niet alleen het verleden aan de orde, maar ook het heden.

Prof. Op ’t Hof zei dat de theoloog Petrus van Mastricht in zijn zesdelige serie over godgeleerdheid, met in totaal meer dan vierduizend pagina’s, slechts vijf pagina’s aan het thema seksualiteit besteedde. Het meeste was niet concreet. Het doel van seksualiteit was volgens Van Maastricht voortplanting en „gezelligheid.”

Godefridus Udemans (1581-1649) en Petrus Wittewrongel (1609-1662) schreven van de Nadere Reformatoren het meeste over seksualiteit. Ze werkten beide in een havenstad, de eerste in Zierikzee, de tweede in Amsterdam. Udemans stelde dat christelijke mannen in Indië niet mochten trouwen met een heidense vrouw. Wittewrongel schreef in het boek ”Christelijke huishouding” dat „het huwelijksbed de lusten moet uitblussen en niet ontsteken.”

En dan is er nog Franciscus Ridderus (1620-1683) die bij sommige mensen berucht werd door een huwelijksgedicht dat hij schreef. Daarin komt de volgende passage voor: „De bruigom raakt op bed, hij vat haar in de armen, de linker onder ’t hoofd, de rechter om het lijf. Hij wordt haar eigen man en zij zijn eigen wijf.” Hij kreeg hier veel kritiek op omdat het een te gedetailleerde beschrijving van de huwelijksnacht zou zijn. Ridderus schreef in een reactie zich van geen kwaad bewust te zijn, waarbij hij citeerde uit het Hooglied, waar vergelijkbare woorden staan.

Prof. Op ’t Hof concludeerde dat de Nadere Reformatoren weinig aandacht hadden voor het onderwerp seksualiteit, mogelijk onder invloed van een toenemende verburgerlijking. “De seksuele preutsheid onder de vromen in de Republiek is in de loop van de tijd eerder toe- dan afgenomen.”

Sodom

Toch was er in de Republiek op seksueel gebied wel het een en ander aan de hand, meent prof. dr. F. A. van Lieburg, hoogleraar religiegeschiedenis aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Hij noemde een terrein bij de Utrechtse Domkerk dat in de achttiende eeuw een plaats was waar homoseksuelen bij elkaar kwamen. „Nadat de koster van de kerk een paar op heterdaad betrapte, werd in Nederland overal over de zonde van homoseksualiteit gepraat en verschenen er boeken over. Het Bijbelse verhaal van de steden Sodom en Gomorra werd in verband gebracht met homoseksualiteit. Het leidde tot het oppakken van mannen die verdacht werden van homoseksualiteit en er kwamen processen. In de jaren 1730-1731 volgden doodvonnissen in Utrecht en Groningen.”

Diepe sporen

Dr. M. Klaassen, verbonden aan Bijbels Beraad M/V, sprak over huwelijk en seksualiteit in deze tijd. Hij constateerde dat de seksuele revolutie ook in protestants-christelijke kring diepe sporen getrokken heeft. „Onder protestantse christenen daalde het kindertal, werd anticonceptie stilzwijgend geaccepteerd, steeg het aantal echtscheidingen en is samenwonen voor velen allang geen issue meer.”

Als een van de oorzaken noemde hij het tanend Schriftgezag. Hij wees op de gang van zaken binnen de Gereformeerde Kerken, om te vervolgen: „Er bestaat overeenkomst met wat zich op dit moment op een deel van het kerkelijk erf in Nederland afspeelt. Wie de ontwikkelingen binnen de Gereformeerde Kerken vrijgemaakt, de Nederlands Gereformeerde Kerken, een deel van de Christelijke Gereformeerde Kerken en een deel van de Gereformeerde Bond beschouwt, ziet één op één parallellen met wat er een halve eeuw geleden binnen de Gereformeerde Kerken gebeurde.”

Huwelijkscatechese

Dr. Klaassen zei dat hij in de gemeente Arnemuiden, waar hij tot voor kort predikant was, de gewoonte had elk stel dat er trouwde twee keer op gesprek te laten komen en uit te nodigen voor zeven avonden huwelijkscatechese. „Ik heb het als een van de grootste zegeningen ervaren dat van de meer dan vijftig huwelijken die ik in de afgelopen jaren in Arnemuiden mocht sluiten, er niet een ontbonden is. Meer dan ooit is de kerk geroepen diepgaand te investeren in het Bijbelse onderwijs over huwelijk en seksualiteit.”