Dat stelt dr. Hans-Georg Link, leider van de Altenberger Ökumenischer Gesprächskreis, die zich al jaren inzet voor de opheffing van de excommunicatie van Luther, 500 jaar geleden. De Duitse theoloog bezocht vorige week de assemblee van de Wereldraad van Kerken in Karlsruhe. Hij redigeerde de bundel ”In alle Ewigkeit verdammt? Zum Konflikt zwischen Luther und Papst nach 500 Jahren” (2020). De studie belicht de achtergronden van de excommunicatie in de tijd van Luther en het debat hierover tot in de huidige tijd. Dr. Link spreekt daarin de wens uit om een „publieke streep” te zetten door de wederzijdse veroordelingen, zowel ten aanzien van de excommunicatie van Luther als de beschuldiging van de paus als de antichrist.

Ondertussen is er toch veel gebeurd in de dialoog tussen luthersen en katholieken?

„De paus heeft een delegatie van de Lutherse Wereldfederatie ontvangen, maar hij heeft niets officieels verklaard. We zijn sinds 2019 bezig met een werkgroep in Rome waartoe ook kardinaal Kurt Koch en katholieke leden van het Johann Adam Moehler-instituut in Paderborn behoren. Men is echter niet verder gekomen. Dat komt omdat het niet alleen over Luther gaat. Het algemene gevoelen is: de man is dood, het spijt ons, maar wat toen is gepasseerd, is niet in onze tijd geldig.”

Is dat niet waar?

„In de bul staat dat de straf de volgelingen van Luther in het heden én in de toekomst treft. Alle 70 miljoen lutheranen die nu leven, zijn dus geëxcommuniceerd. Dat is natuurlijk overdreven gezegd, misschien haarkloverij, maar het gaat dus niet alleen om de persoon van Luther, maar ook om hoe we omgaan met zijn nakomelingen.”

Van de kant van de lutheranen wordt nu gezegd: We moeten openlijk afstand nemen van de betiteling van de paus als de antichrist. Maar we kunnen deze uitdrukking niet zomaar uit de belijdenisgeschriften verwijderen.

„Ja, maar we moeten dat ook openlijk durven uitspreken en zeggen: dit geldt niet meer voor deze tijd. Dat is lastig, omdat de Lutherse Wereldfederatie deze volmacht niet heeft. We mikken nu op een nieuwe poging, in 2023, bij een vergadering van de federatie in Krakau.”

Koch hoort de lutheranen nooit iets positiefs over de paus zeggen.

„Dat is niet juist, want al vanaf 1989 wordt van protestantse zijde het gezag van de paus erkend in zoverre hij zich onder de Schrift stelt. In 1993 heeft de Evangelische Kirche in Rheinland een verklaring afgegeven waarin afstand wordt genomen van de paus als antichrist. Maar dit geldt alleen voor de Duitse situatie, niet voor het wereldwijde lutherdom. Er zullen altijd lutheranen zijn die zeggen dat ze geen band met Rome willen, omdat in de belijdenisgeschriften negatief over de paus wordt geschreven.”

Kardinaal Koch blijft handhaven dat de paus een geschenk van de hemel is voor de eenheid onder christenen.

„Eenheid is belangrijker dan ooit, maar het gaat er vooralsnog om dat de wederzijdse vervloekingen weggenomen worden. Dat Koch de excommunicatie van Luther laat ophouden met zijn dood, is een halve waarheid, want hij betrekt Luthers nakomelingen er niet bij. Het is ook jammer dat van katholieke zijde geen spijt is betuigd over wat er in de zestiende eeuw is gebeurd. Het lastige is dat de Katholieke Kerk dan de bul van een paus in het verleden ongeldig moet verklaren. Paus Franciscus zou dat kunnen doen, maar dan zullen de kerkrechtdeskundigen in het Vaticaan reageren: Als je daar eenmaal aan begint, dan zullen er nog veel meer officiële spijtbetuigingen moeten volgen.”