Opmerkelijk: een geschiedenis uit de Bijbel, over iets wat lang geleden gebeurde, beheerste deze week in Amerika Twitter. Maar waar ging dat debat dan over?

Kort samengevat luidt de vraag: moet je de geschiedenis uit 2 Samuël 11, waarin koning David de badende Bathseba, de vrouw van zijn buurman en knecht Uria, bespiedt, in zijn paleis haalt en met haar slaapt, lezen als een geval van overspel óf van verkrachting?

Wie het overspel noemt, impliceert daarmee, zeggen veel twitteraars, dat de verhouding tussen David en Bathseba een gelijkwaardige was en de vrouw van Uria dus evenzeer schuldig was aan het ongeoorloofde seksuele contact als David. Daarmee ziet hij, zegt het ene kamp, over het hoofd dat David in een overweldigende machtspositie verkeerde. Daarom moet het gebeurde toch echt verkrachting genoemd worden.

Nee, zeggen andere stemmen in het Twitterdebat: Bathseba had niet zo openlijk mogen baden, waardoor zij aanleiding gaf tot begeerte. „Beweren dat David Bathseba heeft verkracht, is een perfect voorbeeld van het verdraaien van de Schrift om van een verhaal over zonde een verhaal over machtsdynamiek te maken, dat past in moderne politieke agenda’s”, twitterde Megan Basham. En worden voor wie de Heilige Schrift zó leest, dan niet veel meer Bijbelheiligen, omdat de machtsverhouding tussen man en vrouw vroeger nu eenmaal anders was dan nu, in feite verkrachters? Waar stopt deze framing?

Die benadering klinkt nuchter, en gezond kritisch richting de huidige woke-cultuur. Toch was het de bekende en gerespecteerde evangelische theoloog John Piper die jaren geleden al schreef: „We overdrijven echt niet als we, inzake Davids misbruik van zijn macht toen hij Bathseba naar zich toehaalde, het woord verkrachting gebruiken.”

Best, maar waarom is dit méér dan een interessante discussie tussen theologen?

Omdat de aanleiding voor het debat een actuele is, namelijk recente onthullingen over seksueel misbruik door leidende personen bij de Southern Baptists. Bij het debat dat de Amerikaanse baptisten hierover al langere tijd voeren –en dat deze week opnieuw oplaaide–, wordt regelmatig de geschiedenis van David en Bathseba betrokken. Critici vinden dat de kerk tot nu toe te verhullend sprak over seksueel misbruik door voorgangers. Een voorbeeld van dat verhullen zou zijn om Davids misstap overspel te noemen. Wie dat doet, haalt de verantwoordelijkheid voor misbruik, althans deels, weg bij de dader, zo luidt de redenering.

Anderen stellen dat het een seculiere, marxistische wijze van uitleggen is om op deze geschiedenis het etiket ”verkrachting” te plakken, een woord dat in onze tijd iets anders betekent dan ten tijde van het Oude Testament. Vrouwen zijn in dit neo-marxistische denken bij voorbaat slachtoffers van een patriarchaal systeem, stellen deze commentatoren. In 2000 jaar christelijke exegese is de visie dat David Bathseba verkrachtte, zelden of nooit naar voren gebracht, beweert de Amerikaanse publicist Larry Taunton.

Zegt het Bijbelverhaal zelf dan niet of hier van overspel of verkrachting sprake is?

Nee. Het Bijbelhoofdstuk eindigt met de zin: „Maar deze zaak die David gedaan had, was kwaad in de ogen des Heeren.” De termen overspel of verkrachting vallen niet.

Toch betekent dat niet dat we in het onzekere moeten blijven over hoe de Bijbelschrijver deze geschiedenis ziet, betoogt in het genoemde Twitterdebat de Amerikaanse theologe Carmen Joy Imes. Zij kies voor een eigen invalshoek en probeert op haar manier de nogal eendimensionale twist over de termen overspel en verkrachting te overstijgen.

Hoe?

Imes wijst erop dat moderne mensen geneigd zijn bij overspel te denken aan gelijkwaardigheid en instemming, maar dat Gods geboden omtrent relaties en seksualiteit er in het Oude Testament vooral op gericht waren dat mannelijke gezins- of familiehoofden met hun handen af moesten blijven van de vrouw van hun naaste. Of ze nu veel kracht en macht bezaten of niet en of een ‘vreemde’ vrouw nu aantrekkelijk was of niet, het huwelijksverbond van iemands naaste met zíjn vrouw was heilig.

En wie was er nu, betoogt Imes, in de meest letterlijke zin de naaste, te weten de buurman van David? Inderdaad, Uria de Hethiet. Daarom wijst de Bijbelschrijver David, stelt zij, ondubbelzinnig aan als dé overtreder van het Goddelijk gebod. Dat blijkt ook wel als later Nathan de profeet de koning het oordeel aanzegt.

Let in dit verband ook nog even op enkele andere punten, zegt Imes. Zo was het David zelf die verordend had dat zijn soldaten tijdens krijgstochten geen seksueel contact mochten hebben. Zij moesten ritueel rein zijn als zij de oorlogen des Heeren voerden. Uria houdt zich stipt aan die regel, zelfs als hij door de koning dronken is gevoerd; David daarentegen overtreedt zijn eigen bevel.

Daarmee treedt de herdersjongen uit Bethlehem helaas in de voetsporen van Saul, zijn voorganger, die om zijn eigenzinnig optreden door God verworpen was.

Bathseba treft volgens Imes geen blaam?

De theologe wijst er allereerst op dat zij, als vrouw en als dochter van de knecht van David, een Oosters vorst, niet in de positie was om diens bevel om naar hem toe te komen, te weigeren. Bovendien stelt Imes dat zij in dit Schriftgedeelte getekend wordt als een vrome vrouw, die zich aan de aan Israël gegeven reinheidswetten hield. Zij baadde zich nadat haar menstruatie voorbij was. Ze deed dit niet in een openbare badgelegenheid, zoals in het badwater Siloam, maar juist in een bedekte plaats, bij haar eigen huis.

Welke les kunnen we trekken uit dit Twitterdebat?

Volgens de Nederlandse oudtestamenticus Koert van Bekkum deze, dat „goed lezen een kunst is”, terwijl uit de in de VS gevoerde discussie tevens blijkt „hoe eigen vooroordelen over m/v je in dat lezen kunnen hinderen.”

Dat is zonder meer waar. Daar kan nog wel aan worden toegevoegd dat in onze zwaar gepolariseerde tijd ook de exegese van 2 Samuël 11 blijkbaar niet ontsnapt aan extreme partijvorming. Zodat iemand die in dit verband het woord verkrachting hanteert, meteen te boek komt te staan als progressief en als een aanhanger van Joe Biden (en in Nederland van Jesse Klaver). En iemand die deze geschiedenis leest als een verhaal over overspel als een volgeling van Donald Trump (of in Nederland van Thierry Baudet).