Oekraïne en Polen delen ruim 500 kilometer grens. Dagelijks steken vele duizenden oorlogsvluchtelingen die over. Inmiddels arriveerden er in Polen ongeveer 1,2 miljoen mensen uit het buurland. Ook in Krakau kwamen de afgelopen dagen veel vluchtelingen uit Oekraïne aan. In de straten zijn heel wat auto’s geparkeerd met een nummerbord waarop ”UA” staat en een geel-blauw vlaggetje. Opvallend is dat veel Oekraïense voertuigen onder de modder zitten.

De solidariteit van de Polen met de door oorlog geplaagde Oekraïners is groot. Achter menig raam zijn Oekraïense kleuren zichtbaar. Bij een monument demonstreerden de afgelopen avonden Oekraïners tegen de oorlog. Hun protest vindt veel bijval, weet een student. Voor de Mariakerk collecteert een vrouw voor vluchtelingen.

In Polen is de angst voor Rusland altijd al sluimerend aanwezig. Op 17 september 1939 vielen de Sovjets het oosten van het land binnen. De aanval was onderdeel van een afspraak tussen Hitler en Stalin om Polen te verdelen. Dat is in Polen nog niet vergeten. Een dag na de Russische aanval op Oekraïne zei de Poolse premier Morawiecki in een interview met een Franse krant dat hij zich grote zorgen maakt over Poetins agressie. „Hij begon in Georgië, nu Oekraïne. Het volgende doelwit zouden de Baltische staten, Polen, Finland of andere landen aan de oostflank kunnen zijn.”

Reële dreiging

Morawiecki is niet de eerste de beste Pool die zich zorgen maakt om Poetins expansiedrift. Hij is ook zeker niet de enige, blijkt maandagmiddag rond de Grote Markt in Krakau. „Dat Rusland Polen weleens zou kunnen binnenvallen is voor mij een realistisch scenario geworden, evenals de mogelijkheid van een nucleaire oorlog”, zegt Karolina Wawer. Ze is docent bij de afdeling literatuurwetenschappen aan de plaatselijke Jagiellonian University. „Ook jongeren maken zich zorgen. Toen de oorlog net was uitgebroken, had ik huilende studenten in mijn digitale lessen.”

Wawer noemt het een vreemde gewaarwording dat oorlog nu een reële dreiging is geworden. „Mijn oma maakte de Tweede Wereldoorlog mee en ook voor de naoorlogse generatie waartoe mijn moeder behoort was een toekomstige oorlog nooit helemaal uitgesloten. Voor mij, geboren in de jaren 80, was tot voor kort oorlog altijd ver weg.”

Voor een paar grote zuilen probeert een uit de kluiten gewassen jongeman schilderijen te verkopen. „Die heeft mijn vader gemaakt”, zegt de bebaarde student, die niet met zijn naam in de krant wil. De kans dat Rusland Polen aanvalt schat hij in als fiftyfifty, hoewel hij denkt dat zo’n inval nog wel even op zich laat wachten.

Hij vindt dat het Westen te slap reageert op Ruslands agressie. Hij ziet gelijkenissen met 1939, toen Groot-Brittannië en Frankrijk Hitler eerst zijn gang lieten gaan om de vrede te bewaren.

Vluchtelingen blijven

De student denkt ook dat de opvang van de gevluchte Oekraïners op de langere termijn niet gemakkelijk wordt voor Polen en dat velen ook nooit meer terug zullen gaan naar hun thuisland.

Volodimir Litvinov (22) valt hem daarin bij. Hij komt oorspronkelijk uit Kiev, maar studeert al vier jaar in Krakau. Zijn tante die recent naar Polen vluchtte, is volgens hem zo iemand die echt niet meer terug gaat en zo kent hij er nog wel meer. Zeker bij degenen van wie hun huis in puin ligt, zal de animo niet groot zijn om weer naar Oekraïne te gaan als het vrede is. „Ze willen straks niet nog een keer opnieuw beginnen en zullen altijd rekening houden met een nieuwe oorlog.”

Litvinov zegt dat het voor een Oekraïner makkelijk aarden is in Europa. Zelf waardeert hij het internationale karakter van Krakau en ziet zich ook niet snel teruggaan.

Nederlandse hulp

Leeft de angst voor Rusland vooral onder ouderen, zoals Litvinov zegt? Darek (50) zegt níét bang te zijn. „Poetin is onvoorspelbaar, maar Polen is niet interessant genoeg voor Rusland.” Lastig aan het aanspreken van mensen op straat is dat menigeen nauwelijks een woord over de grens spreekt.

Ook veel jongeren zijn het Engels niet machtig. Daniel (20) start de vertaalmachine op zijn telefoon op. „De meningen in Polen zijn verdeeld”, typt hij. Ook schrijft hij bereid te zijn om zo nodig voor zijn land vechten.

Dagmara (33), actief in de reclamewereld, zegt dat ze haar angst voor Rusland grotendeels heeft laten varen. „Ik verdiep me sinds een maand of wat in geopolitiek en heb me er door defensiedeskundigen van laten overtuigen dat we als NAVO-land niet bang hoeven zijn van Rusland.”

De ongekende vluchtelingenstroom is wel een flinke uitdaging voor haar land, zegt ze. De EU zal volgens haar moeten bijspringen. Interessant in dit kader is dat Polen al een tijdje overhoop ligt met Brussel vanwege een conflict over de rechtsstaat. De EU wil Polen subsidie onthouden zolang het land de onafhankelijkheid van rechters en journalisten niet waarborgt.

Het inhouden van subsidies en tegelijk van Polen verlangen dat het land het vuile werk opknapt, verdraagt zich slecht met elkaar. Dagmara verwacht daarom dat het conflict tussen Polen en EU over de rechtsstaat naar de achtergrond zal verdwijnen en de verhoudingen zullen verbeteren. „Voor zolang het duurt”, voegt ze er lachend aan toe.

Premier Mark Rutte complimenteerde vijf dagen geleden Polen voor het opvangen van zoveel vluchtelingen en bood het land hulp aan.