Rutte spreekt van „hele vervelende en ingrijpende besluiten, besluiten waarover we de laatste dagen intensief en lang hebben gesproken”.

De premier deed een „hartenkreet”, en vroeg Nederlanders „na te denken over de vraag ‘kan ik iets beter doen, welk extra stapje kan ik zetten’. Iedereen die kijkt, kan zijn of haar steentje bijdragen”.

Coronapas

Het demissionaire kabinet wil het coronatoegangsbewijs ook verplicht gaan stellen bij niet-essentiële winkels en dienstverleners, bijvoorbeeld kappers. „Bij de supermarkt kun je naar binnen, bij de woonwinkel laat je je QR-code zien”, zegt zorgminister Hugo de Jonge.

Het kabinet wil het ook werkgevers mogelijk maken om hun personeel om een coronatoegangsbewijs te vragen. Dat gaat in ieder geval gelden in sectoren waar ook bezoekers hun QR-code moeten laten scannen voor toegang, zoals de horeca. „Maar ook in andere sectoren willen we die kans geven”, aldus De Jonge.

Het moet volgens de minister in het uiterste geval ook mogelijk worden het coronatoegangsbewijs in te zetten op hogescholen en universiteiten. Maar dat gebeurt als de situatie zo sterk verslechtert „dat online onderwijs het enige alternatief zou zijn”.

Rutte zou het „goed verdedigbaar” vinden als ook ambtenaren straks alleen met een coronatoegangsbewijs op het werk mogen komen. Hij gaat die discussie naar eigen zeggen graag aan. De Rijksoverheid is een van de grootste werkgevers van Nederland.

„Je moet per beroepsgroep kijken hoe het zich ontwikkelt”, zegt Rutte. Hij benadrukt dat over het gebruik van het coronatoegangsbewijs altijd overleg nodig is met de medezeggenschap, zowel bij de overheid als in het bedrijfsleven.

Het is volgens Rutte niet de bedoeling dat werknemers die geen QR-code kunnen of willen tonen automatisch op non-actief worden gesteld. Daarover moeten werkgevers „op z’n Nederlands” met hun mensen het gesprek aangaan, vindt hij.

Thuiswerken

Werknemers moeten weer veel meer gaan thuiswerken, zegt Rutte. Het advies wordt nu om thuis te werken tenzij het echt niet anders kan. Vorige week adviseerde het kabinet minstens de helft van de werktijd thuis te werken.

Volgens Rutte nemen veel mensen de oproep om thuis te werken al ter harte, maar „het zou beter zijn als nog meer mensen dat zouden doen. Omdat op het werk veel contacten plaatsvinden, en afstand houden op het werk blijkt in de praktijk heel lastig te zijn”.

De oproep om thuis te werken tenzij het niet anders kan is „een oproep aan werknemers maar zeker ook aan werkgevers”, aldus Rutte.

Quarantaine

Alle huisgenoten van een besmette persoon moeten weer verplicht in quarantaine. Ook mensen die gevaccineerd zijn. Dat heeft het demissionaire kabinet besloten om het aantal besmettingen terug te dringen.

Horeca

Horecagelegenheden moeten vanaf zaterdag om 20.00 uur de deuren sluiten. Datzelfde geldt voor essentiële winkels, zoals supermarkten, dierenwinkels en drogisterijen. Andere winkels moeten al om 18.00 uur dicht, net als onder meer kappers en casino’s.

2G en 3G

Het kabinet wil ondernemers de keuze geven of zij alleen mensen binnenlaten die beschermd zijn tegen het coronavirus door een vaccinatie of recente besmetting (2G), of ook mensen die door middel van een test laten zien dat zij niet besmet zijn (3G). Die keuzevrijheid is met name bedoeld voor de horeca, en heeft wel gevolgen voor de overige spelregels. Maar voor hoogrisicosituaties, zoals een evenement, wil het kabinet het verplicht stellen.

Als een café of restaurant ervoor kiest alleen gevaccineerde of herstelde mensen toe te laten, gelden verder geen beperkingen. Wanneer ook mensen met een negatieve testuitslag welkom zijn, moet iedereen in de zaak op een vaste plek zitten. Wetgeving op dit vlak is nog in voorbereiding, zegt Rutte.

Maar voor bepaalde situaties waar het risico op besmetting het grootst is en die anders niet door kunnen gaan, zoals evenementen, wil het kabinet het verplicht stellen, zei De Jonge. „Niet in essentiële sectoren, niet in situaties van werk, maar dat is wat het kabinet nodig vindt deze winter.”

„We moeten altijd de proportionaliteitsweging maken, de meest proportionele ingreep doen om het virus onder de duim te houden. Wij denken dat het eerlijker is om voor mensen voor wie het veilig is het wel door te laten gaan, dan helemaal niet.”

De keuze om in andere situaties met 2G te werken „maken we niet zomaar en ondernemers houden een alternatief”, zei De Jonge. Voor een gevaccineerde is besmet raken „nauwelijks een risico, voor een ongevaccineerde wel”.

Onderwijs

In het mbo en het hoger onderwijs mogen nog maar 75 personen tegelijkertijd in een ruimte zijn. Dat is volgens het demissionaire kabinet nodig om het aantal besmettingen daar tegen te gaan. Tijdens examens of tentamens mogen er wel meer studenten en docenten in een zaal aanwezig zijn.

De maatregel gaat vanaf aanstaande zaterdag in en geldt voor minstens drie weken. In de praktijk betekent het dat sommige studenten bijvoorbeeld een hoorcollege online moeten volgen.
Afgelopen zomer ging dezelfde maatregel ook al in voor het hoger onderwijs. Daar werd toen kritisch op gereageerd, omdat „een substantieel gedeelte” van de studenten online lessen moesten volgen, aldus de koepel van universiteiten VSNU. Hogescholen zeggen nu begrip te hebben voor de aanscherping.

Het hoger onderwijs en het mbo konden sinds kort weer zo goed als normaal open. Studenten hoefden geen mondkapje op en ook de maximale groepsgrootte per ruimte werd vanaf eind september losgelaten. Alleen werd het gebruik van zelftests aangemoedigd.

Het kabinet vond het belangrijk dat studenten weer volledig fysiek onderwijs konden volgen, vanwege het psychische leed dat zij mede door het online onderwijs opliepen. Afgelopen donderdag maakten het RIVM, de GGD en het Trimbos Instituut bekend dat studenten zwaar hebben geleden onder de coronaregels: tijdens de derde golf was maar liefst een kwart weleens levensmoe.

Steun

Het kabinet komt „op de kortst mogelijk termijn” met extra steun voor ondernemers die getroffen worden door de aangescherpte coronamaatregelen, beloofde premier Rutte. Er wordt gewerkt aan „een nette compensatie”, verzekert hij.

Rutte spreekt van „een zeer ingrijpend pakket” dat „opnieuw om ondersteuning vraagt voor ondernemers”. Hoe die steun er precies uit komt te zien en hoeveel extra geld ervoor beschikbaar komt, is nog niet duidelijk. Daarbij wijst de premier erop dat het besluit tot zwaardere maatregelen nog maar net genomen is „Het is niet zo dat we dit al dagen hebben klaarliggen.”

Het kabinet heeft ondernemers volgens Rutte steeds „ruimhartig” gecompenseerd voor hun omzetverlies als gevolg van de coronamaatregelen. „Dat is ook nu weer de bedoeling.” Maar hij zegt „geen 100 procent garantie” te kunnen geven dat zij al hun schade vergoed krijgen.

Concertzalen

Theater- of concertzalen mogen vanaf zaterdag maximaal 1250 mensen per zaal ontvangen. Voorwaarde is dat iedereen in het publiek een vaste zitplaats en een coronatoegangsbewijs heeft, zei premier Rutte.

Culturele instellingen, waar ook bioscopen onder vallen, hoeven zich echter niet te houden aan de verplichte sluitingstijd die voor niet-culturele evenementen gelden. Zo moeten bijvoorbeeld kerstmarkten en congressen om 18.00 uur eindigen.

Het dragen van een mondkapje in een concertzaal is niet nodig. Die maatregel geldt niet voor locaties waar bezoekers een coronatoegangsbewijs moeten laten zien.