De Duitser Christian Schmidt houdt zijn hart vast als het om Bosnië gaat. Hij is niet de eerste de beste. Schmidt is de Hoge Vertegenwoordiger van de Verenigde Naties in Bosnië en in die hoedanigheid belast met het bewaren van de vrede in dat land.

In zijn rapport aan de VN, dat is ingezien door de Britse krant The Guardian en die er maandag over publiceerde, is hij somber: „Bosnië wordt geconfronteerd met de grootste bedreiging van zijn voortbestaan sinds het beëindigen van de oorlog. De kans op terugkeer van de oude conflicten is bijzonder reëel.” De uitspraken van Schmidt, die in de zomer de Oostenrijker Valentin Inzko opvolgde, komen niet helemaal als een verrassing. In het Balkanstaatje is al langere tijd heel wat loos.

De federatieve republiek telt drie zogenaamde constituerende volken met in totaal 3,5 miljoen inwoners: Bosniakken, ofwel Bosnische moslims maken 50 procent uit van de bevolking, de orthodox-christelijke Serviërs 30 procent en de rooms-katholieke Kroaten 15 procent. Het land is verdeeld in twee vrij autonome entiteiten: de Federatie van Bosnië en Herzegovina en de Servische Republiek, ook wel Republika Srpska genoemd.

Genocide

Om na de Bosnië-oorlog van 1992-1995 een nieuw conflict te voorkomen werd bij het Akkoord van Dayton de Hoge Vertegenwoordiger aangesteld. Hij moet toezien op de naleving van het akkoord. In 1997 krijgt hij er extra bevoegdheden bij. Zo kan hij bindende beslissingen nemen als de lokale politiek ergens niet uit komt en functionarissen die zich niet aan het akkoord houden de laan uitsturen. Omdat er geen beroep tegen zijn uitspraken mogelijk is en ook geen democratische controle op zijn optreden, is hij niet onomstreden.

De leider van Servische Republiek Milorad Dodik roept voortdurend dat de Hoge Vertegenwoordiger alleen maar is aangesteld om de Servische Republiek onder de duim te houden. Het liefst ziet hij dat de functie van Hoge Vertegenwoordiger wordt opgedoekt.

In juli liepen de spanningen verder op toen Schmidts voorganger Inzko aan het einde van zijn ambtsperiode een decreet uitvaardigde dat het ontkennen van genocide verbood. Dat gebeurde nadat hij jarenlang in dit opzicht niets had ondernomen. „Mijn geweten dwong me”, zei Inzko tegenover de Financial Times.

De Serviërs in Bosnië maar ook het grote Servië zijn op zijn zachtst gezegd ontstemd. Ze geven toe dat er tijdens de oorlog in Srebrenica een bloedbad onder de moslims is aangericht, maar volgens hen was er geen sprake van een genocide.

Dodik dreigt zich terug te trekken uit het nationale leger en zegt plannen te hebben voor een eigen krijgsmacht. Het is niet de eerste keer dat hij hiermee dreigt. Bosnië is volgens Dodik een „miskraam”, een tot mislukken gedoemd westers experiment om samenwerking tussen de groepen af te dwingen. Steeds begint hij over afscheiding als er verkiezingen in aantocht zijn. Nu staan die voor 2022 gepland.

Wat opvalt is dat Dodik nu wel heel hoog van de toren blaast. Dodik: „Net zoals de Slovenen bij hun onafhankelijkheidsoorlog in1991 de kazernes overnamen, zo zullen wij die van de Bosnische strijdkrachten bezetten. We zullen wachten voor de poorten van de kazernes plaatsen. Wij zullen zeggen wie er in mag en wie niet. Ik denk dat de moslim- en Kroatische soldaten dit begrijpen.” Als de internationale gemeenschap ingrijpt dan heeft Dodik zijn „vrienden”, zo voegde hij eraan toe. Daarmee doelt hij op Servië en Rusland.

Is het Dodik dit keer menens? Het is de vraag of de Verenigde Staten en de Europese Unie nu tegen hem op willen treden. Begin jaren negentig kwam het Westen pas in beweging na Srebrenica. De Bosnische publiciste Stefica Galic zei tegenover de Duitse omroep Deutsche Welle: „Het is als een déjà vu. Het is alsof de wereld niets heeft geleerd van alle oorlogen.”