Schallenberg onderstreepte tegelijk nog eens dat hij ervan uit gaat dat alle beschuldigingen aan Kurz’ adres onterecht zijn. „Het zal blijken dat ze ongefundeerd zijn”, bezwoer hij.

De 35-jarige conservatieve regeringsleider trad dit weekend af vanwege een corruptieschandaal. De Oostenrijkse justitie verdenkt Kurz van bedrog en omkoping. Zo zou hij tussen 2016 en 2018 belastinggeld hebben gebruikt om advertenties voor zijn partij te bekostigen en om opiniepeilingen te laten vervalsen. Op tafel liggen 104 pagina’s met belastende chats en e-mails.

De aantijgingen kwamen voor Oostenrijkers niet als een donderslag bij heldere hemel. Het tijdschrift Profil drukte al in april op de cover in grote letters een chatwisseling tussen Kurz en vertrouweling Thomas Schmid af. „Je krijgt alles wat je wilt”, sms-t Kurz, gevolgd door een rij smileys. „Ik ben zo blij, ik hou van mijn kanselier”, antwoordt Schmid. Waarmee voor Schmid een toppositie in het staatsbedrijf ÖBAG was geregeld, als dank voor bewezen diensten.

Die bewezen diensten betroffen bijvoorbeeld het onder druk zetten van de Rooms-Katholieke Kerk van Oostenrijk begin 2019. Dat was een reactie op scherpe kritiek die de Weense aartsbisschop Christoph Schönborn uitte op Kurz’ plan om asielzoekers preventief te kunnen laten opsluiten.

Schmid stelde voor kerkelijke functionarissen te laten weten dat het ministerie van Financiën de belastingvoordelen van de kerk serieus tegen het licht zou gaan houden. En inderdaad, de boodschap kwam bij functionarissen van de kerk hard aan, rapporteerde Schmid naderhand aan Kurz. Waarop Kurz antwoordde: „Super, heel veel dank!!!” De aartsbisschop hield overigens voet bij stuk en bleef de plannen van Kurz bekritiseren.

Ideale schoonzoon?

Uit dergelijke correspondentie van Kurz rijst niet bepaald het beeld op van de „goed gemanierde favoriete schoonzoon van de natie, die het hart van zijn landgenoten won”, schreef de Oostenrijkse journalist Matthew Karnitschnig in april in Politico. Hij ontwaart eerder „een gewiekst figuur die achter de schermen bereid is alles te doen wat nodig is om zijn agenda erdoor te drukken.”

Uitgaande van die karakterisering, is het onwaarschijnlijk dat Kurz daadwerkelijk uit het centrum van de macht zal verdwijnen. De gewezen kanselier blijft als fractieleider van de grootste partij van Oostenrijk, de ÖVP, stevig aan de touwtjes trekken.

Hij zit nog steeds „in de machinekamer van de macht”, schreef de Oostenrijkse krant Der Standard maandag. Dat zijn opvolger Alexander Schallenberg maandag na zijn beëdiging zei hij „uiteraard zeer nauw” met Kurz zal blijven samenwerken, bevestigt die gedachte alleen maar. Der Standard schreef dat Kurz en Schallenberg zozeer twee handen op één buik zijn dat er tussen hen nog „geen velletje papier” valt te wringen.

De krant constateerde dat er daarmee „aan het getroebleerde politieke systeem” niet zal veranderen. Daarmee doelt het medium op wat de Oostenrijkers ”Freunderlwirtschaft” noemen, de vriendjeseconomie, ofwel de nauwe verwevenheid van politiek, bedrijfsleven en media.

Tactische zet

In zijn toespraak zei Kurz maandag terug te zijn getreden op „chaos” te voorkomen en uit het landsbelang. Met zijn terugtreden redde hij inderdaad de regeringscoalitie: coalitiepartner de Groenen duldde aanblijven van Kurz niet. Critici zien zijn terugtreding echter vooral als een tactische zet. De andere optie was een vertrouwensstemming in het parlement, waarmee zijn partij hoogstwaarschijnlijk in de oppositie zou zijn beland.

Kurz heeft de handdoek allerminst in de ring gegooid. Hij erkent dat hij fouten heeft gemaakt. „Ik ben ook een mens. Ik heb ook emoties”, zei hij. Maar de beschuldigingen van fraude met belastinggeld wijst hij van de hand. „Ik wil en zal mijn onschuld bewijzen”, stelde hij.

De meest optimistische Oostenrijkse commentatoren hopen intussen dat de affaire zal bewerken dat het kleffe politieke systeem van Oostenrijk eindelijk opgeschud zal worden.